Điện Biên: Bảo tồn di sản văn hóa dân tộc Thái ở Mường Lay | Văn hóa | Vietnam+ (VietnamPlus)

Các thành viên Câu lạc bộ Văn nghệ người cao tuổi phường Na Lay, thị xã Mường Lay trình diễn các điệu múa cổ. (Ảnh: Xuân Tư/TTXVN)

Mường Lay (tỉnh Điện Biên) là thị xã nhỏ nằm ở một vị trí rất đặc biệt so với các địa phương khác trong cả nước, bên lòng hồ thủy điện Sơn La và là nơi hợp lưu của sông Đà, sông Nậm Na và suối Nậm Lay.

Thị xã Mường Lay được biết đến là TT, cái nôi văn hóa truyền thống của đồng bào Thái, ngành Thái trắng ở Tây Bắc với những di sản văn hóa truyền thống được gìn giữ và lưu truyền từ bao đời nay .

Nằm ở phía Bắc tỉnh Điện Biên, cách trung tâm thành phố Điện Biên Phủ khoảng 100km, trong quá trình phát triển, vùng đất này đã trải qua nhiều biến cố, đặc biệt là sau 2 trận lũ lịch sử năm 1990 và năm 1996.

Bạn đang đọc: Điện Biên: Bảo tồn di sản văn hóa dân tộc Thái ở Mường Lay | Văn hóa | Vietnam+ (VietnamPlus)

Từ năm 2004, người dân nơi đây phải di tán lên cao để nhường chỗ cho lòng hồ thủy điện Sơn La .

[Bánh khẩu xén, khẩu chí chọp của đồng bào Thái trắng ở Mường Lay]

Đến năm 2011, khi thủy điện Sơn La dẫn dòng, đóng đập tích nước, Mường Lay trở thành một trong những thị xã đẹp nhất cả nước với những dãy phố tái định cư nhà sàn mái đá nằm san sát, soi bóng bên lòng hồ thủy điện, tạo nên vẻ đẹp riêng .
Mường Lay ngày này được biết đến là thị xã nhỏ nhất trong cả nước với đơn vị chức năng hành chính gồm 2 phường ( Na Lay, Sông Đà ) và 1 xã ( Lay Nưa ), hầu hết là đồng bào dân tộc bản địa Thái, ngành Thái trắng sinh sống .
Nơi đây có chứng tích Dinh thự Đèo Văn Long ( vẫn nằm bên lòng hồ thủy điện ), di tích lịch sử Pú Vạp từ thời Pháp thuộc, là khu nghỉ ngơi một thời của “ Vua Thái ” Đèo Văn Long .

Sau tái định cư, đời sống của người dân từng bước ổn định. Đồng bào dân tộc Thái trắng vẫn lưu giữ, bảo tồn được nét đẹp trong văn hóa, tín ngưỡng với những lễ hội đặc trưng như: Kin Pang Then, nghệ thuật Xòe Thái cổ, Lễ hội đua thuyền đuôi én…

Một trong những di sản đặc biệt quan trọng được người Thái trắng ở thị xã Mường Lay trao truyền đến nay là Lễ Kin Pang Then ( thường diễn ra vào dịp đầu Xuân, sau Tết Nguyên đán ; từ trước rằm tháng Giêng đến trước rằm tháng Ba hằng năm ). Đây là dịp để người dân mang lễ tạ ơn Then .
Kin Pang Then có vị trí quan trọng trong đời sống ý thức, là nét văn hóa truyền thống rực rỡ của đồng bào dân tộc bản địa Thái trắng .
Người làm Then thường ở trong mái ấm gia đình có truyền thống cuội nguồn biết hát then, đàn tính tẩu, hát xao xên theo hành trình dài lễ hát khấn cầu .
Ông Vàng Văn Thức ( ở bản Na Nát, phường Na Lay ) là một trong những người có công lớn trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống kết tinh trong những điệu Then cổ .

Ông đã có hơn 30 năm thực hành, truyền dạy loại hình nghệ thuật hát Then của dân tộc Thái, được xem như người giữ gìn linh hồn dân tộc Thái ở Mường Lay.

Năm năm ngoái, ông được Nhà nước phong tặng thương hiệu Nghệ nhân Ưu tú mô hình Nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội và tín ngưỡng .
Nghệ nhân Vàng Văn Thức cho biết từ nhỏ, ông đã được nghe mẹ hát những làn điệu Then. Dù không hiểu nhưng ông cảm thấy hay và hứng thú. Lớn lên, được theo mẹ đi khắp nơi trong vùng để trình diễn hát Then, ông càng thêm hiểu và yêu hơn những làn điệu này .

Được mẹ truyền dạy lại những điệu Then cổ cùng với nỗ lực cố gắng của bản thân, ông đã sử dụng thành thạo, linh hoạt các điệu Then để trình diễn trong những nghi lễ khác nhau như: giải hạn, mừng nhà mới, lễ cầu bình an…

Xem thêm: Tai nghe không dây TWS Baseus Encok True Wireless Earphones WM01 Plus (Bluetooth 5.0, Stereo Earbuds, Touch Control, Noise Cancelling)

Để những làn điệu Then cổ không bị mai một và mất đi, nghệ nhân Vàng Văn Thức đã truyền dạy lại cho con cháu trong mái ấm gia đình cũng như những người yêu thích Then ở khắp những vùng miền trong cả nước với mong ước góp thêm phần bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử quý báu của dân tộc bản địa .
Nghệ nhân Vàng Văn Thức ở phường Na Lay, thị xã Mường Lay trình diễn thẩm mỹ và nghệ thuật hát Then của người Thái. ( Ảnh : Xuân Tư / TTXVN )Ngoài ra, nơi đây còn có những điệu Xòe Thái cổ say đắm lòng người. Đây là mô hình múa truyền thống cuội nguồn rực rỡ gắn liền với đời sống của đồng bào dân tộc bản địa Thái vùng Tây Bắc nói chung, tỉnh Điện Biên nói riêng .
Múa xòe đã trở thành sợi dây liên kết hội đồng, bộc lộ truyền thống văn hóa truyền thống độc lạ của dân tộc bản địa .
Để bảo tồn, gìn giữ những điệu xòe Thái, thị xã Mường Lay đã xây dựng những câu lạc bộ, đội văn nghệ tham gia tập luyện, trình diễn những điệu xòe, điệu múa truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa .
Bà Lò Thị Lả, Phó Ban đại diện thay mặt Hội Người cao tuổi thị xã Mường Lay, cho biết nói đến văn hóa truyền thống đồng bào Thái trắng không hề thiếu điệu xòe và những điệu múa cổ truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa. Để bảo tồn những truyền thống văn hóa truyền thống này, Hội Người cao tuổi thị xã đã sưu tầm từ những nghệ nhân, người già am hiểu về những điệu xòe, điệu múa để hướng dẫn, truyền dạy cho những thế hệ sau trong làng, bản .
Hiện những chi hội ở Mường Lay đều có câu lạc bộ, đội văn nghệ liên tục tổ chức triển khai giao lưu giữa những thôn, bản nhằm mục đích học hỏi, bảo tồn và gìn giữ những làn ca, điệu múa truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa lôi cuốn hàng trăm hội viên tham gia .
Thực hiện Đề án Bảo tồn và tăng trưởng văn hóa truyền thống những dân tộc bản địa thị xã Mường Lay gắn với tăng trưởng kinh tế-xã hội, địa phương đã tích cực phục dựng, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa .
Lễ hội đua thuyền đuôi én được Phục hồi thành công xuất sắc năm năm ngoái ; từ đó đến nay đều được tổ chức triển khai thường niên vào ngày tiên phong của năm mới ( trừ năm 2022 do dịch COVID-19 nên không hề tổ chức triển khai ) .
Đua thuyền đuôi én là một trong những tiệc tùng truyền thống cuội nguồn của người Thái gắn với đặc trưng sông nước .
Đồng thời, thị xã Mường Lay đã mở lớp dạy chữ Thái cho học viên những trường tiểu học, trung học cơ sở và nhân dân trên địa phận nhằm mục đích bảo tồn lời nói, chữ viết của dân tộc bản địa ; mở những lớp để nghệ nhân cao tuổi truyền dạy những làn ca, điệu múa cho thế hệ trẻ nhằm mục đích gìn giữ, phát huy những nét văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của hội đồng những dân tộc bản địa đang sinh sống trên địa phận .
Ông Quàng Văn Sinh, Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin thị xã Mường Lay, cho biết những năm qua, ngành Văn hóa thị xã Mường Lay đã tích cực tham mưu cho Ủy ban Nhân dân thị xã về bảo tồn, gìn giữ và phát huy những nét văn hóa truyền thống rực rỡ của đồng bào dân tộc bản địa Thái ở Mường Lay như : điệu xòe Thái cổ, điệu múa cổ cũng như phục trang truyền thống lịch sử của người dân tộc bản địa Thái .
Chính quyền địa phương và những cơ quan trình độ đã tăng nhanh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của những những tầng lớp nhân dân trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống vật thể và phi vật thể của những dân tộc bản địa trên địa phận ; tương hỗ tạo điều kiện kèm theo cho những câu lạc bộ, những nghệ nhân trao truyền, hướng dẫn thực hành thực tế di sản trong hội đồng cho thế hệ kế cận .

Với vẻ đẹp sông nước được ví như “viên ngọc quý” trên đỉnh trời Tây Bắc cùng nền văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái trắng, thị xã Mường Lay vẫn đang kết hợp công tác bảo tồn, gìn giữ các di sản văn hóa với việc phát triển du lịch.

Xem thêm: Cảnh giác với tà kiến tụng kinh vào buổi tối bị… ma nhập

Các tour du lịch ở Mường lay hầu hết đưa khách du lịch thăm quan lòng hồ thủy điện, những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang như : Dinh thự Đèo Văn Long, di tích lịch sử Pú Vạp, mạng lưới hệ thống nhà sàn mái đá đặc trưng, đồng thời thưởng thức du lịch hội đồng, chiêm ngưỡng và thưởng thức những điệu xòe, điệu múa cũng như nhà hàng siêu thị truyền thống cuội nguồn của đồng bào dân tộc bản địa Thái .
Việc phát huy những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử vào tăng trưởng du lịch không riêng gì tăng nguồn thu nhập cho người dân mà còn tạo động lực để nhân dân chung tay góp thêm phần gìn giữ, bảo tồn những di sản văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa. / .

Xuân Tư (TTXVN/Vietnam+)