Trang chủ Kỹ Thuật Số Hướng dẫn chuẩn đoán và can thiệp chậm phát triển tâm thần (F70 – F79)

Hướng dẫn chuẩn đoán và can thiệp chậm phát triển tâm thần (F70 – F79)

5
/
5
(
15
bầu chọn
)

1. Chậm phát triển tâm thần (trí tuệ) là gì?

Chậm phát triển tâm thần ( CPTTT ) là một rối loạn thần kinh, một khuyết tật của sự phát triển trí não. Trẻ bị CPTTT có trí mưu trí ( IQ – Intelligence Quotient ) thấp hơn so với thông thường, chỉ số IQ nhỏ hơn 70 và những kỹ năng và kiến thức hoạt động và sinh hoạt hằng ngày cũng bị hạn chế. Có nhiều mức độ khác nhau của CPTTT, từ mức độ nhẹ đến nặng .
Tỷ lệ mắc CPTTT khoảng chừng 1 %, nam nhiều hơn nữ .

2. Nguyên nhân

Nguyên nhân của CPTTT chưa xác lập rõ ràng, nhiều yếu tố được cho là góp thêm phần gây ra rối loạn này .

   Yếu tố di truyền:

Trẻ được sinh ra từ cha mẹ bị CPTTT có rủi ro tiềm ẩn cao bị mắc CPTTT .
Bao gồm những bệnh như hội chứng Down và hội chứng suy yếu nhiễm sắt thể X .

   Các vấn đề xảy ra trong quá trình mang thai:

Những yếu tố hoàn toàn có thể gây trở ngại cho sự phát triển não bộ của thai nhi gồm có sử dụng rượu hoặc ma túy, suy dinh dưỡng bào thai .
Nhiễm khuẩn, nhiễm độc, ảnh hưởng tác động của những tia vật lí, hóa chất, những yếu tố cơ học .
Rối loạn nội tiết ở người mẹ : đái đường, bệnh tuyến giáp .
Không tương thích nhóm máu : yếu tố Rh .

   Các vấn đề xảy ra trong khi sinh:

Khuyết tật trí tuệ hoàn toàn có thể xảy ra nếu trẻ bị thiếu oxy trong khi sinh hoặc sinh cực non .

   Bệnh tật hoặc chấn thương:

Các nhiễm trùng như viêm màng não, ho gà hoặc bệnh sởi hoàn toàn có thể dẫn đến CPTTT. Chấn thương nặng ở đầu, suýt chết đuối, suy dinh dưỡng cực nặng, nhiễm trùng trong não, tiếp xúc hoặc lạm dụng những chất ô nhiễm như chì cũng hoàn toàn có thể gây ra bệnh

3. Phân loại

Căn cứ vào nhìn nhận lâm sàng và chỉ số IQ, những tác giả Hoa Kì cũng như của Tổ chức Y tế Thế giới thống nhất chia CPTTT ra làm 4 mức độ, theo bảng phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 ( ICD 10 ) chia như sau :
CPTTT trầm trọng : IQ < 20

   CPTTT nặng: IQ từ 20 – 34

CPTTT vừa : IQ từ 35 – 49
CPTTT nhẹ : IQ từ 50 – 69
Chỉ số IQ từ 70 – 85 được coi là mức độ ranh giới giữa trí tuệ thông thường và CPTTT nhẹ. Về mặt lâm sàng hoàn toàn có thể tóm tắt những mức độ như sau :

   CPTTT trầm trọng và nặng:

Tư duy: Hầu như không có ngôn ngữ hay chỉ phát ra những âm, từ mà bản thân trẻ không hiểu. Tư duy hầu như chưa có hoặc chỉ là tư duy cụ thể thô sơ. Phản ứng không thích hợp với xung quanh, thường phủ định, chống đối. Trẻ chưa có ý thức về bản thân hoặc chỉ có một cách lờ mờ.

Cảm xúc: chỉ có cảm xúc cấp thấp, liên quan đến thoả mãn nhu cầu cơ thể, khi no ấm có khí sắc dễ chịu bình tĩnh, khi đói lạnh đau thì la hét. Nhiều trẻ có những cơn giận dữ phá phách không duyên cớ. Không buồn, không lo, không có phản ứng cảm xúc thích hợp với hoàn cảnh, thiếu sự gắn bó với người thân, sợ hãi trước cái lạ, cái mới…

Hành vi tác phong: không có hoạt động có ý chí, không quan tâm đến đồ chơi, thường là những hành vi tự động theo bản năng hay những phản ứng thô sơ với kích thích bên ngoài. Có trẻ thường nằm im, có trẻ luôn có những động tác định hình, đơn điệu như lắc vặn thân mình, đong đưa cơ thể…Đôi khi có những cơn la hét, kích động vô cớ xuất hiện từng chu kì.

Bản năng: Rối loạn bản năng ăn uống như không ăn,thèm ăn và ăn nhiều dẫn đến béo phì, không biết các mùi vị nên ăn cả các thứ bẩn, ôi thiu. Thủ dâm liên tục và công khai thường thấy ở trẻ CPTTT.

Các dị dạng khung hình khá thường gặp ở nhiều cơ quan khác nhau của khung hình như thần kinh, da, giác quan, mạng lưới hệ thống xương ( nhất là hộp sọ và cột sống ), mắt tai răng, ngón tay chân … .

   CPTTT mức độ vừa:

Tư duy: có ngôn ngữ nói nhưng vốn từ không lớn, ngữ pháp giản đơn, phát âm sai. Rất khó hình thành ngôn ngữ viết. Có thể tư duy khái quát thô sơ nhưng không thể có tư duy trừu tượng. Không thể nhận thức được toàn thể, được ý chính của vấn đề. Có thể tính toán giản đơn cụ thể nhưng không thể tính toán trừu tượng. Trí phán đoán nghèo nàn. Không có tính độc lập suy nghĩ. Trẻ tự tránh được các nguy hiểm thông thường như lửa, nước, điện, xe cộ trên đường. Trẻ khó có thể tự lập làm ăn sinh sống, thường luôn cần người giám sát, theo dõi.

Cảm xúc: Không ổn định, khi thì bàng quan vô cảm, khi thì ngoan ngoãn hiền lành, khi thì vui vẻ dễ bị kích thích

Hành vi tác phong: Rất đa dạng, có trẻ hung dữ, đánh bắt nạt các trẻ khác, có trẻ hiền lành đễ bảo. Một số người có thể lao động giản đơn, thường lao động có tính máy móc định hình, không thể thay đổi theo hoàn cảnh mới. Đôi khi có hoạt động theo bản năng hoặc các cảm xúc mạnh, vì vậy dễ có những hành vi phạm pháp. Một số trường hợp có thể có triệu chứng loạn thần như kích động, trầm cảm….

Trí nhớ máy móc hình thức bề ngoài hoàn toàn có thể khá phát triển, nhưng trí nhớ thông hiểu thường kém, do vậy trẻ khó học, khó tiếp thu cái mới .

   CPTTT mức độ nhẹ

Tư duy: Nhiều trường hợp khó phân biệt với mức bình thường. Ngôn ngữ khá phát triển, hiểu người khác nói và tự diễn đạt các suy nghĩ của mình. Có thể hình thành ngôn ngữ viết. Có khả năng tính toán học tập nhưng kém hơn so với bạn cùng tuổi. Có thể học hết cấp tiểu học tuy với kết quả học tập thường là kém hoặc rất kém, tư duy theo nếp cũ, thiếu sáng kiến, khả năng phân tích tổng hợp kém.

Cảm xúc: Cảm xúc cấp cao có phát triển, thiếu tự lập, bám vào bố mẹ dù đã lớn, không đủ năng lực để giải quyết những mối xung đột tình cảm trong nội tâm, đôi khi có những cơn bùng nổ về cảm xúc

Hành vi tác phong: có thể làm tốt những nghề không phức tạp và thích nghi được với môi trường xã hội song kém hiệu quả so với người khác. Nếu giáo dục và huấn luyện tốt, trẻ có thể làm được những nghề không phức tạp và thích nghi được với môi trường xã hội. Một số trường hợp trẻ dễ có những hành vi mang tính thiếu suy nghĩ, dễ bị ám thị dẫn đến các hành vi phạm pháp.

4. Lâm sàng và Cận lâm sàng

   4.1. Dấu hiệu nhận biết sớm

  • Các triệu chứng thường gặp của CPTTT bao gồm:
  • Không đáp ứng các tiêu chuẩn về trí tuệ.
  • Ngồi, bò hoặc đi muộn hơn những đứa trẻ khác.
  • Gặp vấn đề khi học nói chuyện hay gặp khó khăn để nói rõ ràng.
  • Có vấn đề về trí nhớ.
  • Không có khả năng hiểu được những hậu quả của các hành động.
  • Không có khả năng suy nghĩ logic.
  • Có hành vi không phù hợp với lứa tuổi của trẻ.
  • Thiếu sự tò mò.
  • Khó khăn trong học tập.
  • IQ dưới 70.
  • Không có khả năng sống một cuộc sống bình thường do những thách thức trong giao tiếp, chăm sóc bản thân hoặc tương tác với những người khác.

   4.2. Cận lâm sàng

  • Xét nghiệm công thức máu, sinh hóa máu thường quy
  • Tìm chất ma túy trong nước tiểu: test nhanh 4 hoặc 5 chỉ số.
  • Điện não đồ, lưu huyết não, siêu âm Dopller mạch máu não
  • Điện tâm đồ, X-quang tim phổi,
  • CT Scaner, MRI sọ não

5. Chẩn đoán

Chậm phát triển tâm thần biểu lộ trên hàng loạt những mặt hoạt động giải trí tâm thần như cảm hứng, tư duy, hoạt động, quan tâm, trí nhớ và đa phần là trí tuệ .
Những trắc nghiệm nhìn nhận trí tuệ lúc bấy giờ hay được dùng như Denver, vẽ người, Raven màu, Gille, WISC, … để nhìn nhận lâm sàng trong chẩn đoán CPTTT, nhất là những mức độ vừa và nhẹ .

6. Can thiệp sớm

   6.1. Nguyên tắc

  • Phát hiện sớm và can thiệp sớm, bắt đầu càng sớm càng tốt, tốt nhất: từ 2 – 4 tuổi.
  • Toàn diện và phù hợp với mức độ rối loạn.
  • Nâng cao kỹ năng xã hội cho trẻ.
  • Tạo môi trường sống thích hợp cho trẻ.

   6.2. Can thiệp y học

  • Việc điều trị CPTTT bằng thuốc chỉ đóng vai trò thứ yếu và chỉ là điều trị triệu chứng.
  • Nếu trẻ có lo âu căng thẳng, sợ hãi, có thể dùng các thuốc bình thản:
  • Diazepam (Valium, Seduxen).
  • Napoton (Chlodiazepoxide).
  • Đối với trẻ có trạng thái kích động, rối loạn hành vi tác phong, rối loạn khí sắc, ám ảnh có thể dùng các thuốc sau:
  • Haloperidol liều lượng tuỳ theo tuổi và từng cá thể trẻ em.
  • Các thuốc an thần kinh thế hệ mới: Risperidon, Olanzapin, Clozapin
  • Kết hợp với các thuốc ổn định khí sắc: Depakin, Encorat, Carbamazepin,….

   Lưu ý: Việc sử dụng thuốc cần có sự thăm khám, chỉ định, hướng dẫn liều lượng của Bác sĩ, phụ huynh không tự ý mua thuốc cho trẻ uống.

   6.3. Can thiệp cá nhân và can thiệp tích cực

Can thiệp theo liệu trình gồm :

  • Đào tạo kỹ năng sống: Hướng dẫn các sinh hoạt hàng ngày như vệ sinh cá nhân, thu dọn nhà cửa, đi chợ, nấu ăn,…
  • Đào tạo kỹ năng xã hội: giao tiếp, lễ phép, giúp đỡ người khác…
  • Học văn hoá như đọc, viết, đếm, tính toán đơn giản…
  • Hướng nghiệp: hướng dẫn cho trẻ làm nghề thủ công, dệt chiếu, đan lát, làm đồ gốm,… để góp phần tự nuôi sống bản thân, giảm bớt gánh nặng cho gia đình và xã hội, làm cho trẻ bớt mặc cảm về sự sống lệ thuộc của mình, tăng thêm niềm tin vào cuộc sống.

Mỗi học viên được thiết kế xây dựng theo một phác đồ riêng, lộ trình can thiệp tương thích với mức độ rối loạn của trẻ, có báo cáo giải trình, nhìn nhận định kỳ .
Tư vấn mái ấm gia đình .

   6.3. Hướng dẫn can thiệp từ xa (hướng dẫn cho cha mẹ can thiệp sớm cho trẻ tại nhà):

Hướng dẫn cha mẹ can thiệp sớm cho trẻ tại nhà :

  • Luôn đưa ra các quy tắc cụ thể, rõ ràng, ngắn gọn. Trẻ cần hiểu rõ, chính xác cha mẹ mong muốn gì ở mình.
  • Hãy giao việc cho trẻ, điều này giúp trẻ có cảm giác về trách nhiệm và nâng cao lòng tự trọng của trẻ.
  • Lập một danh sách những việc phải làm để giúp trẻ nhớ.
  • Thói quen là điều đặc biệt quan trọng đối với trẻ.
  • Tìm điểm mạnh của trẻ để khuyến khích, động viên trẻ.
  • Chấp nhận một số hạn chế của trẻ để thông cảm, tránh chế giễu trẻ.
  • Thường xuyên nói trẻ rằng bạn yêu và luôn sẵn sàng giúp đỡ trẻ.
  • Tạo cho trẻ chú ý nghe nhìn khi bạn nói.
  • Nên cho trẻ chơi trò chơi tĩnh đòi hỏi tư duy, tránh chơi game, trò bạo lực.
  • Cho trẻ tham gia thể dục, thể thao vừa sức.
  • Luôn nhắc trẻ luật lệ, nội quy trước khi đến nơi công cộng.
  • Thái độ luôn kiên trì, khi dứt khoát, đôi khi ra lệnh. Giao việc có phần thưởng tích cực mỗi khi trẻ làm một điều đúng đắn.
  • Nếu trẻ mắc lỗi cần kiên trì nhắc nhở, giải thích. Nếu không sửa lỗi có thể phạt bằng hình thức phù hợp như mất quyền lợi, thời gian tách biệt,… Tránh đánh mắng trẻ.
  • Lặp đi lặp lại nhiều lần, kiên trì,…

Phụ huynh có thể đăng ký tư vấn, đánh giá trẻ miễn phí cùng với chuyên gia của Trung tâm Can thiệp sớm Happy “Tại đây”

Th.S Nguyễn Tiến Đạt
Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tâm lý – Giáo dục đào tạo đặc biệt quan trọng

Co-Founder Trung tâm Can thiệp sớm Happy

Hướng dẫn chuẩn đoán và can thiệp chậm phát triển tâm thần (F70 – F79)
Bài viết liên quan
Sửa máy giặt
Bài Mới Nhất
Hotline 24/7: O984.666.352
Alternate Text Gọi ngay