Bác Hồ với tiếng Nghệ

Nhưng giọng Bắc không ra giọng Bắc mà là một thứ tiếng lai căng rất khó nghe. Bởi vậy có người viết “ Người Nghệ phải nói tiếng Nghệ ”. Người Nghệ phải nói tiếng Nghệ có đúng không ? Bài viết nhỏ của chúng tôi xin có thêm đôi điều trao đổi về yếu tố này .

Thực ra theo quan điểm của chúng tôi người Nghệ không nhất thiết phải nói tiếng Nghệ. Chúng tôi xin lấy trường hợp Chủ tịch Hồ Chí Minh để chứng minh.

Bạn đang đọc: Bác Hồ với tiếng Nghệ

Hồ Chí Minh sinh năm 1890 tại Kim Liên – Nam Đàn – Nghệ An trong một mái ấm gia đình tri thức yêu nước. Lớn lên “ tắm mình dòng sữa ” văn hóa truyền thống Xứ Nghệ. Ngay trên mảnh đất quê nhà Người đã tận mắt tận mắt chứng kiến truyền thống lịch sử quật khởi của cha ông cũng như những nỗi đau khổ của người dân mất nước. Bởi vậy Người sớm hình thành quyết tâm ra đi tìm con đường cứu nước. Năm 1911, Người rời bến cảng Nhà Rồng ra đi tìm đường cứu nước. Trong suốt cuộc hành trình dài đi tìm đường cứu nước Hồ Chí Minh đã đi khắp 5 châu 4 biển. Người tiếp xúc với nhiều nền văn hóa truyền thống khác nhau. Ở đâu Người cũng không ngừng học hỏi để trau dồi thêm vốn sống của mình .

Sau 30 năm dạt dẹo đi tìm đường cứu nước, ngày 28/01/1941 Người về nước trực tiếp chỉ huy cách mạng Nước Ta. Năm 1945, Cách mạng Nước Ta có những bước tăng trưởng không ngừng. “ Pháp chạy, Nhật đầu hàng, vua Bảo Đại thoái vị ”. Chúng ta về cơ bản đã giành được chính quyền sở tại trong cả nước. Ngày 2/09/1945, tại trung tâm vui chơi quảng trường Ba Đình lịch sử dân tộc, trước hàng chục vạn đồng bào, Hồ Chí Minh đọc Tuyên Ngôn độc lập khai sinh ra nước Nước Ta dân chủ cộng hòa, nhà nước dân chủ nhân dân tiên phong ở Khu vực Đông Nam Á. Tuyên ngôn độc lập đã tố cáo tội ác của thực dân Pháp, phát xít Nhật, bọn phong kiến tay sai. Đồng thời Tuyên ngôn cũng khẳng định chắc chắn : “ Dân ta đã đánh đổ những xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để thiết kế xây dựng nên nước Nước Ta độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chính sách Dân chủ Cộng hòa ” [ 1 ]. Tuyên ngôn cũng khẳng định chắc chắn những cơ sở pháp lý quốc tế về nền độc lập của Nước Ta. Đó là nhân dân ta giành chính quyền sở tại từ tay Nhật chứ không phải từ tay Pháp. Tuyên ngôn đồng thời khẳng định chắc chắn quyết tâm bảo vệ nền độc lập của dân tộc bản địa Nước Ta. Đây là một văn kiện có ý nghĩa lịch sử vẻ vang lớn lao. Văn kiện trọng đại này Bác đọc bằng giọng Bắc. Vì vậy với chất giọng xứ Nghệ có pha lẫn giọng Bắc nên khi đang đọc Tuyên ngôn độc lập Người dừng lại hỏi : “ Tôi nói đồng bào nghe rõ không ? ”. Tại sao Bác Hồ đưa ra câu hỏi này khi đang đọc Tuyên ngôn độc lập ?

Bác đọc Tuyên ngôn độc lập ở Quảng trường Ba Đình, trước hàng chục vạn đồng bào nhưng số đông là người dân Bắc Kỳ thế cho nên hoàn toàn có thể Người sợ tiếng Nghệ ( giọng Nghệ ) khiến cho đồng bào không nghe được. Mặc dù hoàn toàn có thể Người đã nỗ lực sử dụng tiếng phổ thông ( tiếng Thành Phố Hà Nội, giọng TP. Hà Nội ) .

Năm 1957, sau hơn năm mươi năm xa quê, Người mới có dịp quay trở lại thăm lại mảnh đất Hồng Lam. Tại đây Người ân cần “ thăm già cùng hỏi trẻ ” [ 2 ]. Theo nhạc sỹ Đặng Mai Hồng, giảng viên hạng sang nhạc viện Quốc gia, một nhân chứng trong dịp Bác Hồ về thăm quê 1957, “ giọng nói của Bác là giọng Nghệ có pha lẫn giọng Bắc ”. Trong những câu truyện hỏi thăm bà con quê nhà Người dùng tiếng Nghệ và giọng Nghệ. Gặp người bạn thời niên thiếu Bác chỉ vào giếng Cốc nói : “ Ngày xưa choa với mi cùng câu cá ở đó ” [ 3,104 ]. Khi thăm lại ngôi nhà cũ Người nói : “ Hồi nớ cái cổng nhà choa ở chộ ni, không phải chộ tê mô ” [ 3,105 ]. Bước chân vào trong nhà sau khi thắp một nén nhang lên bàn thờ cúng gia tiên, Người nhận xét : “ Ngày xưa nhà Bác nghèo, bàn thờ cúng làm bằng tre chớ không phải bằng gỗ như ni mô ” [ 3, 105 ]. Đứng trước tấm phản mà mình đã nằm khi còn nhỏ Người cũng nói : “ Cái phản ni đúng là cái phản hồi còn nhỏ Bác nằm, nhưng so với trước nó ngắn hơn một chút ít ” [ 3, 105 ]. Đối với người dân xứ Nghệ, Bác Hồ lại sử dụng tiếng Nghệ .

Tác giả Thy Ngọc có kể chuyện Bác Hồ tiếp một số chị em quê ở Khu IV như sau: “… Hôm đó là chiều mười bảy tháng Năm năm 1969, năm chị em chúng tôi quê ở các tỉnh khu Bốn: Quảng Trị, Vĩnh Linh, Quảng Bình, Nghệ An…được đi gặp Bác Hồ.

Xem thêm: Top 10 loa nghe nhạc hay nên mua nhất hiện nay

– Chúng cháu xin phép được hát để Bác nghe 1 số ít bài theo điệu dân ca miền Trung mà đồng bào rất ưa thích .
Bác vui tươi bảo những chiến sỹ ở cơ quan đến nghe. Khi tôi hát ví đò đưa … “ Ai biết nước Sông Lam răng là trong, là đục, thì biết sống cuộc sống răng là nhục là vinh … ”

Bác bảo :

– Ở Nghệ An, người ta nói là “nác” chứ không phải “nước”[4, 109]. 

Xem thêm: Toyota Thành phố Vinh, Nghệ An: Mua bán xe ô tô Toyota giá rẻ 04/2023

Bác Hồ là người con của xứ Nghệ vì thế theo Người khi hát dân ca Nghệ-Tĩnh thì nên sử dụng đúng phương ngữ địa phương .

Giáo sư Phong Lê đã nhận xét về phong thái văn chương của Hồ Chí Minh như sau : “ Ở mỗi đối tượng người dùng, mỗi trường hợp, mỗi thực trạng, Bác đều có một cách nói riêng ” [ 5, 100 ]. Quả đúng như vây, trong buổi lễ trang nghiêm đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Nước Ta Dân Chủ Cộng hòa trước nhân dân Bắc Bộ, Hồ Chí Minh không hề sử dụng tiếng Nghệ ( giọng Nghệ ) được ? Khi chuyện trò với đồng bào chiến sỹ cả nước Hồ Chí Minh không hề nói tiếng Nghệ ? Bởi vậy bắt buộc Người phải sử dụng tiếng phổ thông ( mặc dầu về âm điệu vẫn chịu tác động ảnh hưởng một phần nào đó của giọng Nghệ ). Nhưng đến năm 1957 khi về thăm quê, trò chuyện với bà con quê nhà, Người lại sử dụng nhiều tiếng Nghệ .

Tiếng nói là kết tinh của văn hóa truyền thống. Mỗi vùng miền trên quốc gia ta đều có những nét văn hóa truyền thống riêng, tiếng nói riêng ( phương ngữ ). Người địa phương phải biết gìn giữ và tăng trưởng thực chất văn hóa truyền thống lời nói của địa phương mình. Nhưng ngày này trong xu thế hội nhập và tăng trưởng tất cả chúng ta không những phải biết giữ gìn mà còn phải biết tiếp thu truyền thống văn hóa truyền thống của những vùng miền để làm giàu cho truyền thống văn hóa truyền thống của địa phương mình. Người Nghệ không nhất thiết phải nói tiếng Nghệ. Người Nghệ đi ra khỏi xứ Nghệ cần phải biết tiếp thu tinh hoa của những vùng miền khác nhau. Không bắt buộc người Nghệ nói tiếng Nghệ ở tổng thể mọi nơi mọi lúc, nhưng người Nghệ nên nói tiếng Nghệ ở trên quê nhà của mình với bà con mình và cơ quan phát thanh chính thức của Nghệ An nên nói giọng Nghệ. / .