Tiếng Ireland – Wikipedia tiếng Việt

Tiếng Ireland (Gaeilge), hay đôi khi còn được gọi là tiếng Gael hay tiếng Gael Ireland[3] là một ngôn ngữ Goidel thuộc hệ ngôn ngữ Ấn-Âu, có nguồn gốc ở Ireland và được người Ireland sử dụng từ lâu. Tiếng Ireland ngày nay là ngôn ngữ mẹ đẻ của một bộ phận thiểu số người Ireland, và là ngôn ngữ thứ hai của một bộ phận đông hơn. Tuy nhiên, nó được xem là một phần quan trọng của nền văn hóa và di sản Ireland. Ngôn ngữ này được Hiến pháp Ireland công nhận là ngôn ngữ chính thức quốc gia và cơ bản của Cộng hòa Ireland. Nó cũng là một trong các ngôn ngữ chính thức của Liên minh châu Âu và ngôn ngữ thiểu số được chính thức công nhận tại Bắc Ireland.

Tiếng Ireland là ngôn từ chính của người Ireland trong suốt lịch sử dân tộc của họ. Họ đã mang ngôn từ này đến nhiều vương quốc, trong đó quan tâm nhất là Scotland và hòn đảo Man trải qua một dạng cũ trước kia của tiếng Ireland là tiếng Ireland trung cổ, cơ sở để Tiếng Gael Scotland và tiếng Man sinh ra. [ 4 ] [ 5 ] [ 6 ] Tiếng Ireland chiếm hữu nền văn học bản xứ truyền kiếp nhất tại Tây Âu. [ 7 ]Số phận của ngôn từ này bị ảnh hưởng tác động bởi quyền lực tối cao đang lên của nước Anh tại Ireland. Các quan lại thời Elizabeth phản đối việc sử dụng tiếng Ireland bởi nó là mối rình rập đe dọa tới những thứ của người Anh tại Ireland. Việc sử dụng ngôn từ này suy giảm dưới thời quản lý của Anh vào thế kỷ 17. Vào nửa sau của thế kỷ 19, số người nói suy giảm nghiêm trọng, mở màn sau nạn đói kinh khủng tại Ireland trong khoảng chừng thời hạn 1845 – 52 ( khi đó Ireland mất 20 – 25 % dân số vì di cư hay chết đói ). Các khu vực nói tiếng Ireland bị thiệt hại nặng nề. Cho tới cuối thời thuộc Anh, số người nói ngôn từ chỉ chiếm dưới 15 % dân số. [ 8 ] Kể từ đó, những người nói tiếng Ireland được coi là thiểu số, thậm chí còn điều này vẫn diễn ra tại Gaeltacht. Nhà nước, những cá thể và tổ chức triển khai đã rất nỗ lực bảo tồn, tăng trưởng và hồi sinh ngôn từ, nhưng chưa thực sự thuyết phục .

Trong thời điểm chuyển giao sang thế kỷ 21, số người bản ngữ dao động từ 20.000 tới 80.000.[9][10][11] Trong cuộc điều tra dân số 2006 của Cộng hòa Ireland, 85.000 người nhận rằng mình sử dụng tiếng Ireland hàng ngày tách biệt với việc giáo dục, và 1,2 triệu người ít nhất vẫn thường sử dụng nó trong và ngoài trường học.[12] Trong cuộc điều tra dân số 2011, các con số trên lần lượt tăng lên thành 94.000 và 1,3 triệu.[13] Có khoảng vài ngàn người tại Bắc Ireland cũng sử dụng nó. Người ta ước tính việc tích cực dùng ngôn ngữ này có thể chiếm 5 tới 10 phần trăm dân số Ireland.[14] Trong các thập kỷ gần đây số người sử dụng tiếng Ireland ở thành thị tăng lên rõ rệt, đặc biệt ở Dublin. Cộng đồng này, được miêu tả là một sự pha trộn của nhiều thành phần nhưng đa số được giáo dục tốt, thuộc tầng lớp trung lưu với đời sống văn hóa sôi nổi và ảnh hưởng đến sự lớn mạnh của các trường tuyến ngoài dạy bằng tiếng Ireland.[15]

Tuy nhiên ở những khu vực Gaeltacht số người sử dụng tiếng Ireland lại đang có tín hiệu giảm. Người ta dự trù rằng, trong 10 năm nữa, tiếng Ireland sẽ không còn là ngôn từ chính tại đây. [ 16 ] Các cuộc thăm dò chỉ ra rằng phần lớn người Ireland coi tiếng Ireland là dấu ấn mang tính hình tượng của vương quốc, chỉ 1 số ít ít người coi nó có giá trị thực tiễn. [ 17 ] [ 18 ] Cũng có một tranh luận về việc nhóm những người dùng ở thành thị đang làm mưa làm gió nghành có ý nghĩa hình tượng này, bởi những người này muốn ngôn từ trở nên hữu dụng hơn. [ 19 ]Có nhiều người dùng ngôn từ này trên quốc tế, đặc biệt quan trọng là Mỹ và Canada. Tiếng Ireland từng được sử dụng cho tới đầu thế kỷ 20 trên hòn đảo Newfoundland với cái tên tiếng Ireland Newfoundland .

Theo An Caighdeán Oifigiúil (tiêu chuẩn chữ viết chính thức) tên của ngôn ngữ là Gaeilge (phát âm tiếng Ireland: [ˈɡeːlʲɟə]). Trước cuộc cải cách về chính tả năm 1948, nó được gọi là Gaedhilge; đây thực ra là dạng sở hữu cách của Gaedhealg được dùng trong tiếng Ireland cận đại.[20] Cách viết trước kia bao gồm Gaoidhealg [ge:ʝəlˠg] trong tiếng Ireland cổ điển và Goídelc [goiðelˠg] trong tiếng Ireland cổ. Cách viết hiện đại bắt nguồn từ việc bỏ hai ký tự dh câm trong Gaedhilge, còn tên của nhóm ngôn ngữ Goidel, nhóm ngôn ngữ bao hàm tiếng Ireland, bắt nguồn từ tiếng Ireland cổ.

Cách viết khác trong các phương ngữ của tiếng Ireland (bên cạnh Gaeilge trong phương ngữ Connacht miền nam ở trên) bao gồm Gaedhilic/Gaeilic/Gaeilig ([ˈɡeːlʲɪc]) hay Gaedhlag ([ˈɡeːl̪ˠəɡ]) trong tiếng Ireland Ulster và tiếng Ireland Connacht miền bắc cũng như Gaedhealaing/Gaoluinn/Gaelainn ([ˈɡˠeːl̪ˠɪŋʲ/ˈɡˠeːl̪ˠɪnʲ])[21][22] trong tiếng Ireland Munster.

Tại châu Âu ngôn ngữ này thường được gọi là tiếng Ireland, hay tiếng Gael hoặc tiếng Gael Ireland.[23] Thuật ngữ tiếng Gael Ireland thường được người nói tiếng Anh để phân biệt giữa ba ngôn ngữ Goidel (tiếng Ireland, tiếng Gael Scotland và tiếng Man).

Tiếng Ireland viết được tìm thấy lần đầu trong các ký tự Ogham từ thế kỷ thứ 4 sau công nguyên; giai đoạn này của ngôn ngữ được gọi là tiếng Ireland nguyên thủy. Những ký tự này được tìm thấy trên khắp Ireland và bờ biển phía tây của Anh. Tiếng Ireland nguyên thủy dần chuyển thành tiếng Ireland cổ trong thế kỷ thứ 5. Tiếng Ireland cổ sử dụng bảng chữ cái Latinh và được tìm thấy trong khoảng trống giữa các đoạn văn của các văn bản tiếng Latinh. Trong thời gian này, tiếng Ireland tiếp nhận nhiều từ tiếng Latinh, trong đó các thuật ngữ Giáo hội ví dụ như: easpag (giám mục) lấy từ từ gốc là episcopus, và Domhnach (Chủ nhật, lấy từ từ gốc là dominica). Cho tới thế kỷ thứ 10, tiếng Ireland cổ chuyển thành tiếng Ireland trung cổ, một ngôn ngữ phổ biến khắp Ireland, cũng như tại Scotland và Đảo Man. Đây là ngôn ngữ được dùng nhiều trong văn chương, trong đó có bộ truyện thần thoại Ulster. Từ thế kỷ 12 tiếng Ireland trung cổ bắt đầu chuyển thành tiếng Ireland hiện đại tại Ireland, thành tiếng Gael Scotland ở Scotland, và tiếng Man tại đảo Man. Tiếng Ireland cận đại, từ thế kỷ 13, là căn bản của ngôn ngữ văn chương của cả Ireland và Scotland nói tiếng Gael. Tiếng Ireland hiện đại, được sử dụng bởi một số nhà văn như Geoffrey Keating, có niên đại từ thế kỷ 17 và là phương tiện truyền đạt của văn học đại chúng kể từ thời điểm đó.

Từ thế kỷ 18 trở đi, ngôn từ này dần mất chỗ đứng ở miền đông Ireland, một phần bởi chính quyền Anh Quốc ra sức ngăn cản việc sử dụng ngôn này trong giáo dục, pháp luật và hành chính, một phần khác bởi sự lan rộng của việc sử dụng hai ngôn từ – một ví dụ đơn cử của sự chuyển giao ngôn từ. [ 24 ] Đây là một sự đổi khác có đặc trưng bởi việc hai ngôn từ được dùng chung trong cùng một hội đồng nhưng trong những thực trạng kinh tế tài chính và xã hội khác nhau và tính song ngữ chuyển tiếp ( cha mẹ chỉ nói tiếng Ireland có con cháu nói cả hai thứ tiếng, còn cháu chắt chỉ nói tiếng Anh ). Cho đến giữa thế kỷ 18 tiếng Anh dần trở thành ngôn từ của những tầng lớp công giáo trung lưu, nhà thời thánh công giáo và tri thức nhà nước, đặc biệt quan trọng ở vùng phía đông. Tiếng Anh mang lại rất nhiều quyền lợi cho người di cư, đặc biệt quan trọng là phụ nữ. Dần dà, khi ý nghĩa của tiếng Anh trở nên rõ ràng, việc cấm tiếng Ireland trong trường học có được sự đồng thuân của những bậc cha mẹ. [ 25 ] Nạn đói kinh hoàng ở Ireland ( 1845 – 49 ) được coi là đã đẩy ngôn từ này xuống tột cùng của sủa sự suy thoái và khủng hoảng. Khi có vẻ như như việc di cư tới Hoa Kỳ và Canada càng ngày trở nên phổ cập, tầm quan trọng của tiếng Anh trở nên rõ ràng hơn vì nó giúp dân di cư kiếm việc ở những ngành khác hơn là làm nông nghiệp .Người ta vẫn chưa thể làm rõ liệu tiếng Ireland có góp phần quá ít vào quy trình hiện hóa của Ireland trong thế kỷ 19 như người ta vẫn nghĩ hay không. Trong nửa đầu thế kỷ vẫn còn khoảng chừng ba triệu người coi tiếng Ireland là ngôn từ chính của mình, và chỉ riêng số lượng này cũng nói lên sức mạnh về văn hóa truyền thống xã hội của hội đồng này. Người nói tiếng Ireland thường giữ nguyên việc sử dụng tiếng Ireland khi lên tòa án nhân dân ( ngay cả khi họ biết tiếng Anh ) hay trong những thanh toán giao dịch kinh doanh. Ngôn ngữ tương quan thâm thúy tới cuộc ” cách mạng sùng đạo ” lưu lại sự tiêu chuẩn hóa việc hành lễ công giáo và cũng được dùng thoáng rộng trong nghành chính trị. Từ thời nạn đói và kể cả sau đó, tiếng Ireland vẫn được nói bởi mọi những tầng lớp, cả thành thị và nông thôn. [ 26 ] Vào cuối thế kỷ 19 người ta mở màn một chiến dịch hồi sinh để khuyến khích việc học và sử dụng tiếng Ireland, mặc dầu chỉ rất ít người trưởng thành nắm chắc về ngôn từ này. [ 27 ] Phương tiện để hồi sinh lại tiếng Ireland là trải qua Conradh na Gaeilge ( Liên đoàn Gael ), tập trung chuyên sâu đa phần vào văn hóa truyền thống dân gian truyền thống lịch sử giàu truyền thống cũng như những nghành nghề dịch vụ tân tiến .

Cộng hòa Ireland[sửa|sửa mã nguồn]

Cẩn thận, trẻ em bằng tiếng IrelandBiển báo có chữbằng tiếng IrelandTiếng Ireland được Hiến pháp Ireland công nhận là ngôn từ vương quốc và chính thức cơ bản của Cộng hòa Ireland ( tiếng Anh là ngôn từ chính thức còn lại ). Mặc dù về lý là như vậy, nhưng trong trong thực tiễn toàn bộ những cuộc luận bàn và việc làm của cơ quan chính phủ đều dùng tiếng Anh. [ 28 ] Năm 1938, Douglas Hyde, người sáng lập Conradh na Gaeilge, được chỉ định làm tổng thống Ireland. Bản ghi lời tuyên thệ nhậm chức của ông bằng tiếng tiếng Ireland Roscommon vẫn là dấu tích duy nhất còn sống sót của phương ngữ này .Kể từ khi Nhà nước Tự do Ireland xây dựng năm 1922, nhà nước Ireland nhu yếu bằng cấp sử dụng thành thạo tiếng Ireland so với những ai được chỉ định vào những vị trí công chức ( gồm có nhân viên cấp dưới bưu chính, nhân viên cấp dưới thuế, thanh tra nông nghiệp, v / v. ). [ 29 ] Việc chỉ thành thạo một thứ tiếng chính thức để được nhận vào những vị trí dịch vụ công cũng được ra mắt vào năm 1974 sau sự phản đối của những tổ chức triển khai như Phong trào Tự do Ngôn ngữ .Mặc dù quy tắc Ngôn ngữ chính thức cơ bản bị vô hiệu nhằm mục đích tạo điều kiện kèm theo vào những vị trí công chức, tiếng Ireland vẫn là môn bắt buộc trong toàn bộ những trường công trong nước. Những ai muốn dạy trong những trường tiểu học phải vượt qua kỳ thi bắt buộc ” Scrúdú Cáilíochta sa Ghaeilge “. Bằng tốt nghiệp tiếng Ireland hoặc Anh cũng là điều kiện kèm theo nguồn vào so với Gardaí ( công an ) từ tháng 9 năm 2005, mặc dầu những ứng viên được tạo điều kiện kèm theo tham gia những buổi học trong hai năm đào tạo và giảng dạy. Những tài liệu chính thức quan trọng nhất của cơ quan chính phủ Ireland phải được viết bằng cả hai thứ tiếng hoặc chỉ tiếng Ireland ( theo Official Languages Act 2003, đưa ra bởi ” An Coimisinéir Teanga “, cơ quan thanh tra tiếng Ireland ) .
Bản đồ Phần Trăm số người trả lời nói rằng họ nói tiếng Ireland hàng ngày ngoài thời hạn học tập trong cuộc tìm hiểu dân số 2011 ở Cộng hòa Ireland .Đại học Quốc gia Ireland nhu yếu toàn bộ những học viên nếu muốn tham gia vào khóa học lấy bằng phải qua môn tiếng Ireland trong những kì kiểm tra GCE / GCSE. [ 30 ] Các sinh viên sinh ra ở ngoài chủ quyền lãnh thổ Cộng hòa Ireland ; sinh tại Cộng hòa Ireland nhưng hoàn thành xong giáo dục tiểu học tại quốc tế, và những sinh viên mắc chứng khó đọc được miễn lao lý này .Đại học Quốc gia Ireland, Galway được nhu yếu phải chỉ định nhân sự theo trình độ tiếng Ireland của họ, cũng như trình độ những nghành nghề dịch vụ tương quan. Quy tắc này được đề ra bởi Đạo luật University College Galway, 1929 ( Mục 3 ). [ 31 ]Đã có nhiều cuộc tranh luận stress trong nhiều năm trong nhiều giới như chính trị, học thuật, … về việc nhiều sinh viên trường công ( dạy bằng tiếng Anh ) trượt môn tiếng Ireland, ngay cả sau 14 năm tiếp cận với ngôn từ. [ 32 ] [ 33 ] [ 34 ] Đồng thời sự sụt giảm số người lượng người bản ngữ truyền thống lịch sử cũng gây ra không ít lo lắng. [ 35 ] [ 36 ] [ 37 ] [ 38 ] Vào năm 2007, nhà làm phim Manchán Magan chỉ tìm thấy 1 số ít ít người bản ngữ và cảm thấy không tin yêu việc chỉ nói tiếng Ireland tại Dublin. Ông không hề hoàn thành xong một số ít trách nhiệm thường ngày, điều được ghi lại trong bộ phim tài liệu ” No Béarla “. [ 39 ]

Tuy nhiên sô người nói tiếng Ireland đang tăng lên tại các thành phố, hầu hết là kết quả của nền giáo dục độc lập mà ở đó tiếng Ireland là ngôn ngữ truyền đạt duy nhất. Những trường này được gọi là Gaelscoileanna. Những trường dạy bằng tiếng Ireland này cung cấp lượng học sinh lên cấp ba nhiều hơn các trường công khác, và có lẽ là, chỉ trong một thế hệ, những người sử dụng tiếng Ireland sẽ là bộ phận thiểu số của khu thành thị, trung lưu và được giáo dục đầy đủ.[40]

Luật pháp nghị viện cần phải được soạn bằng tiếng Ireland và tiếng Anh nhưng thường chỉ có sẵn bản tiếng Anh. Tuy nhiên Điều 25.4 Hiến pháp Ireland lao lý rằng một ” bản dịch chính thức ” của bất kể luật nào bằng một ngôn từ chính thức phải được viết bằng ngôn từ còn lại ngay lập tức, nếu cả hai phiên bản chưa cùng có sẵn. [ 41 ]
Bài chi tiết cụ thể : Gaeltacht

Ngày nay ở Ireland vẫn có những nơi tiếng Ireland được sử dụng hàng ngày ở một mức độ nào đó như là ngôn ngữ đầu tiên. Những khu vực này được gọi cả chung và riêng là Gaeltacht, hay ở dạng số nhiều là Gaeltachtaí. Dù những người sử dụng thông thạo tiếng Ireland của Gaeltacht, ước tính 20 tới 30 nghìn người,[42] chỉ là thiểu số trong tổng số người thông thạo tiếng Ireland, nhưng họ vẫn vẫn là nơi tập trung đông người nói tiếng Ireland hơn bất kỳ khu vực nào của đất nước, và chỉ có ở các khu vực Gaeltacht thì tiếng Ireland vẫn được coi là ngôn ngữ chung của cả cộng đồng.
Theo dữ liệu được Cục các vấn đề về Cộng đồng, Công bằng và Gaeltacht tổng hợp, chỉ một phần tư số hộ dân tại các khu vực Gaeltacht chính thức có thể nói thành thạo tiếng Ireland. Tác giả bài phân tích chi tiết về cuộc thăm dò, ông Donncha Ó hÉallaithe của Viện công nghệ Galway-Mayo, cho thấy chính sách về tiếng Ireland của chính phủ “hoàn toàn là một thảm họa”. The Irish Times trích lời của ông trên tờ báo bằng tiếng Ireland có tên Foinse: “Các chính phủ Ireland gần đây thật đáng lên án khi mà vào thời điểm Nhà nước Ireland thành lập có tới 250.000 người thành thạo tiếng Ireland […] nhưng giờ thì con số ấy chỉ còn từ 20.000 tới 30.000”.[42]

Vào những năm 1920, khi Nhà nước Ireland Tự do thành lập, tiếng Ireland vẫn chỉ là một ngôn ngữ chung ở bờ biển phía tây. Trong những năm 1930, những vùng có trên 25% dân số nói tiếng Ireland được phân là Gaeltacht. Những khu vực Gaeltacht mạnh nhất, về mặt số lượng và yếu tố xã hội, là vùng Nam Connemara, tây bán đảo Dingle và tây bắc Donegal. Những nơi này thường được gọi là Fíor-Ghaeltacht (“Gaeltacht đích thực”), một từ ban đầu được dùng để gán cho những nơi có trên 50% dân số nói tiếng Ireland.

Những vùng Gaeltacht lớn có thể kể tới Hạt Galway (Contae na Gaillimhe), bao gồm Connemara (Conamara), Quần đảo Aran (Oileáin Árann), Carraroe (An Cheathrú Rua) và Spiddal (An Spidéal); trên bờ biển phía tây Hạt Donegal (Contae Dhún na nGall); và trên các bán đảo Dingle (Corca Dhuibhne) và Iveragh (Uibh Rathach) ở Hạt Kerry (Contae Chiarraí).

Những khu vực nhỏ hơn là các hạt Mayo (Contae Mhaigh Eo), Meath (Contae na Mí), Waterford (Contae Phort Láirge), và Cork (Contae Chorcaí). Gweedore (Gaoth Dobhair) ở hạt Donegal là xứ đạo Gaeltacht lớn nhất ở Ireland.
Hàng năm khoảng hàng chục nghìn thiếu niên học hè tại các trường dạy tiếng Ireland ở Gaeltacht. Các học sinh ở cùng với các gia đình ở Gaeltacht, tới các lớp học, thi đấu thể thao, tham gia các buổi cèilidh (một kiểu hội trại của người Celt) và bắt buộc phải nói tiếng Ireland. Mọi mặt của văn hóa và truyền thống của Ireland đều được khuyến khích.

Biển hiệu của Bộ Văn hóa, Nghệ thuật và Giải trí Bắc Ireland bằng tiếng Ireland, tiếng Anh và Scots UlsterTrước khi Ireland chia tách vào năm 1921, tiếng Ireland đóng vai trò là môn học tại trường và được gọi là ” tiếng Celt ” ở một vài trường cấp ba. Từ 1921 tới 1972 Bắc Ireland có một chính phủ nước nhà ủy thác. Trong thời hạn này, Đảng Công đoàn Ulster ( UUP ), ủng hộ Bắc Ireland ở lại trong Liên hiệp Anh ), đảng chiếm lợi thế trong nhà nước Stormont tỏ ra không ủng hộ sử dụng tiếng Ireland do những người theo chủ nghĩa dân tộc bản địa trái chiều với đảng này sử dụng nó. [ 43 ] Tiếng Ireland không Open trên sóng phát thanh và truyền hình trong gần ba mươi năm chính phủ nước nhà ủy thác tại vị. [ 44 ] Ngôn ngữ này được Vương quốc Anh công nhận cho Bắc Ireland theo Hiệp định Good Friday 1998, [ 45 ] và tiếp đến vào năm 2003 được chính phủ nước nhà Anh Quốc phê chuẩn theo Hiến chương Các ngôn từ thiểu số và vùng miền tại châu Âu .

Nghị viện châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]

Tiếng Ireland trở thành ngôn từ chính thức của EU vào ngày 1 tháng 1 năm 2007. Điều này có nghĩa những nghị sĩ thạo tiếng Ireland hoàn toàn có thể sử dụng nó tại tại Nghị viện châu Âu và những ủy ban, mặc dầu họ phải thông tin trước tới một thông dịch viên để những gì họ nói được dịch ra những thứ tiếng khác. Dù là một trong những ngôn từ của Liên minh châu Âu, chỉ có những quy tắc theo quá trình lập pháp thường thì mới phải bắt buộc dịch sang tiếng Ireland, do chính phủ nước nhà Ireland nhu yếu vô hiệu trong thời điểm tạm thời ( hoàn toàn có thể gia hạn ) trong vòng 5 năm về những gì cần được dịch trong thời hạn họ đang đàm phán về vị thế chính thức mới của ngôn từ. Bất kỳ sự ngày càng tăng về số loại văn bản cần được dịch phụ thuộc vào vào hiệu quả của 5 năm đầu xem xét cũng như trên việc liệu những nhà chức trách Ireland có quyết định hành động lên kế hoạch gia hạn thêm hay không. nhà nước Ireland quyết định hành động đào tạo và giảng dạy một số lượng thông dịch viên và biên dịch viên thiết yếu và họ sẽ chịu mọi phí tổn tương quan. [ 46 ] Sự vô hiệu được cho sẽ hết hiệu lực thực thi hiện hành vào năm 2022. [ 47 ]Trước khi Ireland trở thành ngôn từ chính thức, nó được đặt ở vị thế một ngôn từ theo thỏa thuận hợp tác và chỉ có phiên bản tiếng Ireland cho những tài liệu hạng sang nhất của EU .
Tiếng Ireland được mang ra ngoài hòn đảo Ireland bởi làn sóng di cư, hầu hết tới Đảo Anh và Bắc Mỹ, ngoài những còn tới Úc, New Zealand và Argentina. Những cuộc di dân lớn có từ thế kỉ 17, xuất phát từ việc Cromwell chinh phục Ireland khiến nhiều người Ireland bị đưa tới Tây Ấn. Cuộc di cư tới Hoa Kỳ khởi đầu vào thế kỷ 18, và ngày càng tăng vào những năm 1840 bởi hàng nghìn người sơ tán khỏi nạn đói. Cho tới tận thời gian đó hầu hết người di cư vãn nói tiếng Ireland là chính, dù tiếng Anh dần có chỗ đứng hơn. Người nói tiếng Ireland tới Úc đầu thế kỉ 18 trong vì bị tù đày hoặc làm nghĩa vụ và trách nhiệm quân sự chiến lược, và nhiều người Ireland tiếp bước họ, đặc biệt quan trọng là vào thập niên 1860. New Zealand cũng nằm trong những điểm đến. Argentina là vương quốc không nói tiếng Anh duy nhất đảm nhiệm lượng lớn người nhập cư từ Ireland, nhưng chỉ có khá ít người nói tiếng Ireland trong số họ .Có khá ít người di cư biết đọc và viết tiếng Ireland, nhưng nhiều bản thảo tiếng Ireland được mang sang cả Úc và Mỹ. Mỹ là nơi tờ báo tiên phong sử dụng một lượng đáng kể tiếng Ireland sinh ra. Ở Úc, ngôn từ này cũng được dùng trong báo chí truyền thông. Công cuộc phục dựng văn hóa truyền thống Gaelic khởi đầu từ những năm 1890 ở Ireland cũng tìm được tiếng nói chung ở quốc tế khi những Trụ sở của Conradh na Gaeilge được xây dựng ở toàn bộ những vương quốc mà người bản ngữ Ireland di cư tới .Sự đi xuống của tiếng Ireland ở Ireland và giảm dần tỉ lệ di cư góp thêm phần vào sự suy yếu của nó tại quốc tế. Mặc dù vậy 1 số ít những người có đam mê với ngôn từ này vẫn liên tục học và trau dồi tiếng tại nước thường trực vào cuối thế kỷ 20. Ngày nay nó được dạy ở những trường ĐH cao đẳng ở Bắc Mỹ, Úc và châu Âu, còn người nói tiếng Ireland ở quốc tế góp phần vào báo chí truyền thông và văn học bằng chính thứ tiếng của mình. Tại Hoa Kỳ và Canada sống sót nhiều mạng lưới người nói tiếng Ireland ; [ 48 ] số liệu quy trình tiến độ 2006 – 2008 cho thấy có 22.279 người Mỹ nói tiếng Ireland tại nhà. [ 49 ]

Tiếng Ireland là một trong những ngôn ngữ chính thức của Celtic League, một tổ chức phi chính phủ khuyến khích sự tự quyết và và ủng hộ bản sắc và văn hóa Celt ở Ireland, Scotland, Wales, Bretagne, Cornwall và đảo Man (gọi chung là các quốc gia Celt). Tổ chức này cũng tỏ ra đặc biệt nhấn mạnh vào các ngôn ngữ Celt bản địa. Nó được Liên hiệp quốc công nhận là một tổ chức phi chính phủ thuộc nhóm “Roster” và trực thuộc Hội đồng Kinh tế và Xã hội LHQ. Tổ chức có chi nhánh ở mọi quốc gia Celt, ở Patagonia thuộc Argentina, ở thành phố New York, Hoa Kỳ, và Luân Đôn, Anh Quốc.

Hệ thống âm vị[sửa|sửa mã nguồn]

Về phát âm, tiếng Ireland giống với những ngôn từ thân mật với nó như tiếng Gael Scotland và tiếng Man. Một đặc thù đáng quan tâm đó là những phụ âm ( trừ / h / ) đi theo cặp, một phụ âm ” rộng ” ( bị vòm mềm hóa, phần sau lưỡi bị kéo về sau về phía vòm mềm ) và một phụ âm ” mảnh ” ( bị vòm hóa, phần giữa lưỡi bị đẩy lên trên về phía vòm cứng ). Mặc dù những cặp rộng-mảnh này không chỉ có ở riêng tiếng Ireland ( có ở cả tiếng Nga ), nó chiếm hữu một tính năng ngữ pháp đáng kể .

Nguyên âm đôi : iə, uə, əi, əu .

Cú pháp và hình thái[sửa|sửa mã nguồn]

Ngữ pháp tiếng Ireland có một vài điểm tương đồng với các ngôn ngữ Celt (dù khá kì lạ so với các hệ ngôn ngữ Ấn-Âu khác), tuy cũng không hẳn là độc nhất vô nhị. Các đặc điểm đáng chú ý là biến đổi phụ âm đầu, cấu trúc động từ–chủ ngữ–tân ngữ (VSO) và hai dạng “to be”. Các đặc điểm này xuất hiện ở cả các ngôn ngữ Celt cũng như các ngôn ngữ ngoài ngữ hệ Celt: biến đổi âm đầu gây ra bởi yếu tố cú pháp và hình thái có thể được tìm thấy ở tiếng Fula và Shoshone; trật tự từ VSO có ở tiếng Ả Rập cổ điển và tiếng Hebrew Kinh Thánh, còn một vài ngôn ngữ Roman khác có hai dạng động từ “to be” (kế thừa từ esse và stare trong tiếng Latinh). Việc “chia giới từ” cũng hiện hữu trong nhóm ngôn ngữ Semit hay trong tiếng Veneto.

Tiếng Ireland là một ngôn ngữ VSO (động từ–chủ ngữ–tân ngữ) và sử dụng hai dạng động từ nối. Một trong số đó là từ liên hệ (trong tiếng Ireland là an chopail), dùng để miêu tả đặc điểm hay danh tính lâu dài (ngược lại với trạng thái tạm thời).

Tính từ thường đứng sau danh từ ( ngoại trừ những tính từ chiếm hữu ), tuy nhiên vẫn có nhiều tính từ và phân từ có công dụng như một tiền tố .

Tiếng Ireland là một ngôn ngữ có nhiều biến tố. Ở dạng tiêu chuẩn nó gồm có các cách sau: cách “thông dụng” (chủ cách (nominative) và đổi cách (accusative) cũ), hô cách (vocative) và thuộc cách (hoặc sở hữu cách, genitive). Trong các phương ngữ Munster vẫn tồn tại dạng vị cách (dative), mặc dù dần ít được sử dụng bởi những người trẻ tuổi.[50] Hệ thống biến tố hiện nay thể hiện sự đơn giản hóa căn bản ngữ pháp tiếng Ireland cổ.

Các danh từ có thể mang giống đực hoặc cái (giống trung gian không còn). Ở một mức độ nào đó, khác biệt về giống có thể được biểu hiện ở một số đuôi từ như -án và -ín là đực còn đuôi -óg mang giống cái.

Một đặc điểm chung với các ngôn ngữ Celt là các đại từ có chức năng giới từ (forainmneacha réamhfhoclacha), thực chất là các giới từ được chia. Ví dụ, từ at trong tiếng Anh dịch sang tiếng Ireland là ag, ở ngôi thứ nhất số ít là agam (“at me”). Khi dùng với động từ bí (“to be”) ag thể hiện sự sở hữu, tương đương với từ “to have”.

• Tá leabhar agam.

  “Tôi có một quyển sách.” (Nghĩa đen, “có một quyển sách ở chỗ tôi”)

• Tá leabhar agat.

  “Bạn có một quyển sách.”

• Tá leabhar aige.

  “Anh ta có một quyển sách.”

• Tá leabhar aici.

  “Cô ấy có một quyển sách.”

• Tá leabhar againn.

  “Chúng tôi có một quyển sách.”

• Tá leabhar agaibh.

  “Các bạn có một quyển sách.”

• Tá leabhar acu.

  “Họ có một quyển sách.”

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thomaygiat.com
Category : Điện Nước