Chơi loa toàn dải

Cũng như bao thú chơi ở trên đời, sở trường thích nghi của những người đam mê audio thật phong phú. Có người thích âm thanh đa kênh, có người lại quả quyết rằng âm thanh stereo chưa có gì thay thế sửa chữa được. Trong khi những audiophile trẻ tuổi thường thích thứ âm thanh hoành tráng, can đảm và mạnh mẽ từ những bộ dàn bán dẫn đồ sộ, hiệu suất tới cả ngàn watt, thì những người chơi audio lâu năm lại bị mê hoặc bởi thứ âm thanh nhẹ nhàng, mộc mạc của ampli đèn điện tử và loa đồng trục, toàn dải. Trong khi có người luôn update những công nghệ tiên tiến mới nhất như SACD, DVD-Audio vào mạng lưới hệ thống của mình thì lại vẫn có những người liên tục trung thành với chủ với đĩa than, băng cối. Rồi thì phân tần dữ thế chủ động, khuếch đại một dải, nhiều dải, biwire, triwire … mọi việc hoàn toàn có thể đềi được những audiophile triển khai với mục tiêu làm cho mạng lưới hệ thống nghe của mình trở nên tuyệt vời hơn. Nhưng có vẻ như có một thực tiễn là : càng muốn tối ưu mạng lưới hệ thống, những audio-phile lại càng dễ lạc vào ma trận không có lối thoát của hành trình dài “ bổ trợ – tăng cấp ”, mạng lưới hệ thống nghe của họ ngày càng phức tạp. Vì quá chú trọng đến thiết bị mà họ lại quên mất điểm xuất phát đưa họ đến với thú chơi audio, đó là âm nhạc .

“Cái đơn giản nhất chính là cái hoàn hảo nhất” – đó là quan điểm của một bộ phận trong giới audio về một hệ thống nghe. Những người này cho rằng những thiết bị quá phức tạp sẽ làm mất nhạc tính của âm thanh, những bản nhạc mà họ ưa thích được tái tạo qua các hệ thống này sẽ không còn tính mộc mạc, tự nhiên vốn có của nó. Đối với họ, những thiết bị audio có cách đây cả thế kỷ như đầu đĩa than, ampli đèn điện tử ba cực (single-end triod – SET), loa đồng trục hay toàn dải… lại chính là hệ thống giúp họ đến với niềm đam mê âm nhạc một cách đơn giản nhất. Trong các số báo trước, chúng tôi đã có dịp giới thiệu với các bạn về dòng loa đồng trục Tannoy nổi tiếng, lần này, chúng tôi muốn giới thiệu với các bạn về một loại loa tuy không phổ biến bằng loa đồng trục nhưng cũng có một vị trí nhất định trong giới chơi audio vì những ưu điểm không thể phủ nhận của nó, đó là loa tràn dải.

THẾ NÀO LÀ LOA TOÀN DẢI (FULL–RANGE SPEAKER)

Trong đời sống hàng ngày, loa tràn dải không hề lạ lẫm với bạn, ví dụ dễ thấy là tivi ở nhà bạn sử dụng loa toàn dải để phát tiếng, những radio, cassette đại trà phổ thông cũng chỉ dùng một loa duy nhất để tái hiện những dải âm thanh. Nhưng trong khoanh vùng phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ muốn nói đến loa toàn dải chất lượng cao, sử dụng trong những mạng lưới hệ thống hi-fi. Khác với loa nhiều dải, sử dụng 2 hoặc 3 loa con trong một thùng đế phát ra những ải âm thanh hoặc loa đồng trục, được phong cách thiết kế có một loa treble nằm trong lòng loa trung trầm, loa toàn dải sử dụng duy nhất một loa con nhầm bộc lộ hàng loạt những dải âm thanh. Vì chỉ có một loa duy nhất nên loa toàn dải không cần sử dụng mạch phân tần, tín hiệu điện đi thẳng từ ampli tới loa. Đây có lẽ rằng là một trong những đặc thù duy nhất, chí có loa toàn dải. Về cấu trúc, loa toàn dải cũng không khác mấy loa điện động thường thì. Điều độc lạ dễ nhận ra nhất là loa toàn dải thường có thêm một nón loa phụ, nhỏ hơn nằm bên trong màng loa chính nhằm mục đích mục tiêu tăng cường năng lực biểu lộ tần số cao. Cũng giống như hầu hết những loại màng loa khác, màng loa toàn dải hoàn toàn có thể làm bằng giấy, nhựa, sợi tổng hợp hoặc bằng sắt kẽm kim loại ( đa phần là nhôm ). Tuy nhiên, thông dụng nhất vẫn là màng loa làm bằng giấy .Đặc biệt, những hãng sản xuất loa toàn giải rất nổi tiếng như Lowther ( Anh ), Fostex ( Nhật Bản ) sử dụng những loại giấy rất nhẹ, được sản xuất đặc biệt quan trọng để làm màng loa. Thay vì dùng kỹ thuật dập màng thường thì, màng loa Lowther được cắt và dán từ giấy cuộn cực nhẹ. Trong những series loa gần đây, hãng Fostex dùng loại giấy làm từ vật tư là sợi của thân cây chuối để sản xuất màng loa. Vật liệu này giúp cho màng loa rất nhẹ nhưng lại có độ ổng định mặt phẳng tốt. Một đặc thù của loa toàn dải chất lượng cao là nam châm từ rất lớn và mạnh. Nam châm của loa Lowther có từ lực lên tới 20 nghìn gauss, gấp đôi những loa thường thì. Những đặc tính này yên cầu kỹ thuật sản xuất phức tạp và chi phí sản xuất lớn, khó hoàn toàn có thể vận dụng cho dòng loa đại trà phổ thông. Có lẽ vì vậy, số lượng những hãng làm loa toàn dải khẳng định chắc chắn được tên tuổi trên quốc tế cũng không nhiều, hoàn toàn có thể kể đến Lowther, Goodman, Jordan ( Anh ), PHY – HP ( Pháp ), Telefunken ( Đức ), JBL ( Mỹ ), Fostex, Diaton ( Nhật Bản ) … Tuy nhiên, thời nay chỉ còn rất ít hãng liên tục sản xuất loa toàn dải. Trên thị trường lúc bấy giờ, Lowther và Foxtex là hai đơn vị sản xuất loa toàn dải được dân chơi audio biết đến nhiều nhất. Hai hãng này hiện đang sản xuất rất nhiều dòng loa toàn dải với kích cỡ và phong cách thiết kế khác nhau. Trong khi hãng Lowther nổi tiếng với những dòng loa PM / EX hạng sang ( PM6A / PM6C / EX3 … ) thì Fostex lại được biết đến với những series loa FE với giá thành mềm hơn ( FE206E, FE8EZ … ) .Cũng như loa nhiều dải, loa toàn dải cũng cần có thùng. Có nhiều kiểu thùng cho loa toàn dải với những đặc thù khác nhau. Kiểu thùng hở ( Open Baffle Enclosure ) : kiểu thùng này khó hoàn toàn có thể tái tạo tiếng trầm ở tần số thấp, đặc biệt quan trọng với loa toàn dải. Chỉ có một số ít ít loa đời cổ của PHY-HY và Altec sử dụng kiểu thùng này. Kiểu thùng phản hồi tiếng trầm ( Bass Reflex Enclosure ) : đây là kiểu thùng phổ cập nhất, phong cách thiết kế đơn thuần, kích cỡ vừa phải, nó giúp làm tăng tiếng bass nhờ chính sách phản xạ âm trầm trong thùng loa có lỗ thông hơi. Các đời loa toàn dải như Gooodman 80 s, Diatone 610, Fostex 207E, Jordan JX … được phong cách thiết kế cho kiểu thùng này. Kiểu thùng Kèn sau ( Back-Loadded Hom Enclosure – BLH ) được phong cách thiết kế theo nguyên tắc của loa kèn nhằm mục đích mục tiêu nâng độ nhạy và năng lực tái tạo âm trầm của loa toàn dải. Vì tần số càng thấp thì bước sóng càng dài nên thùng loa Kèn sau thường có size khá lớn để bảo vệ chiều dài của kèn. Vì kích cỡ lớn, phong cách thiết kế và gia công rất phức tạp, giá tiền cao nên kiểu thùng Kèn sau ít được những hãng vận dụng cho những Model thương mại. Tuy nhiên, đây lại là kiểu thùng mà dân chơi audio yêu thích, thay vì mua sẵn của hãng, họ thường tự động hóa lấy theo thiết kết để giảm ngân sách và thoả mãn nụ cười của mình. Kiểu thùng Kèn sau được hãng Lowther vận dụng cho hầu hết những đời loa toàn dải của mình, trong đó phải kế đến 1 số ít thùng loa rất nổi tiếng như Acousta, TP1. Một số đời loa toàn dải của Fostex như FE206E, FE208EZ cùng được phong cách thiết kế cho kiểu thùng này. Ngoài ra còn có một số ít kiểu loa toàn dải khác như kiểu TQWT ( Tapered Quarter Wavelengh Transmission Line Speaker ), Kèn trước ( Front Horn ) … Mỗi kiểu thùng loa toàn dải có những ưu điểm yếu kém khác nhau : loa nhỏ gọn, ngân sách thấp thường bị hạn chế tiếng ở trầm và độ nhạy. những loa to, đặc biệt quan trọng là loa kèn thì khắc phục được điểm yếu kém trên nhưng lại chiếm diện tích quy hoạnh, khó gia công và chi phí sản xuất cao .

ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA LOA TOÀN DẢI

Vì chỉ sử dụng một loa duy nhất nên toàn dải âm thanh ( đặc biệt quan trọng là âm thanh trung và âm cao ) được phát ra từ một điểm nên âm thanh của toàn dải có ưu điểm là độ tập trung chuyên sâu cao, tạo cảm xúc về vị trí những nhạc cụ trong ban nhạc hoặc giọng hát chín xác. Do vậy, khi nghe loa toàn dải, ta cảm thấy tầng âm được xác định rõ ràng hơn. Do loa toàn dải không phải sử dụng phân tần, tín hiệu từ ampli được đi thẳng đến loa, không phải đi qua những linh phụ kiện điện tử của mạch phân tần như cuộn cảm, tụ điện, điện trở nên tín hiệu tới loa không bị suy hao hoặc biến hóa do tác động ảnh hưởng của những linh phụ kiện kém chất lượng. Điều này đặc biệt quan trọng quan trọng nếu bạn biết rằng phong cách thiết kế được một mạch phân tần tối ưu luôn là một thử thách cho bất kể nhà phân phối loa nào trên quốc tế. Một đặc thù quan tâm là những loa toàn dải thường có độ nhạy khá cao, trong khi những loa nhiều dải có độ nhạy phổ cập từ 86-91 dB thù loa toàn giải thường có độ nhạy từ 90-99 dB. Có được điều nãy là bởi những yếu tố :

• Loại bỏ được mạch phân tần, một trong những nguyên nhân làm giảm độ nhạy của loa (bạn thử hình dung trong khi mình đang phải đắn đo từng centimet do chiều dài cặp dây loa đắt tiền thì tín hiệu từ ampli phải đi qua cả trăm mét dây đồng của cuộn cảm trong mạch phân tần để tới được loa);
• Do làm bằng loại giấy rất nhẹ nên ở cùng mộ mức tín hiệu, màng loa toàn dải di chuyển dễ dàng hơn nhiều so với các loại màng loa làm bằng vật liệu khác, nặng nề hơn; và
• Các loa toàn dải cao cấp thường sử dụng nam châm có từ lực rất mạnh, hơn hẳn các loại loa thông thường. khi kết hợp với màng bằng giấy nhẹ, loa dễ dàng đáp ứng mức tín hiệu rất thấp từ những ampli có công suất chỉ từ 1,5 đến 3,5W(!).

“ Lắm tài – nhiều tật ”, ngoài những ưu điểm kể trên, loa toàn dải cũng có nhiều hạn chế. Như ta đã biết, loa toàn dải sử dụng một loa duy nhất để bộc lộ tốt nhất là trong khoảng chừng 50H z đến trên 10 kHz, ngoài khoảng chừng này, âm trầm và âm cao sẽ bị sụt giảm nhanh gọn. Do vậy, để tăng cường tiếng trầm, người ta thường sử dụng thùng loa kiểu Kèn sau. Khi đó, phần âm trung và âm cao được phát ra trực tiếp từ màng loa, còn âm trầm được cộng hưởng trên đường zích zắc bên trong thùng từ họng kèn trước khi thoát ra khỏi miệng kèn. Vì đường zích zắc bên trong thùng từ họng kèn thường dài nên âm trầm phát ra từ loa kèn sau thường có vẻ như “ trễ ” hơn những dải khác, nếu phong cách thiết kế không đúng mực, ta dễ gặp phải trường hợp lệch sóng giữa những tầng số. Xét về góc nhìn thương mại và yếu tố tiện lợi thì loa toàn dải kiểu Kèn sau có nhiều điểm yếu kém : phong cách thiết kế và gia công rất khó, ngân sách cao, to và cồng kềnh. Kiểu loa này khó hoàn toàn có thể trở thành kiểu loa thương mại phổ cập, chỉ một số ít ít dân chơi đóng kiểu thùng này. Để lan rộng ra tần số cao, tăng cường tiếng treble, loa toàn dải thường có một màng loa phụ nhỏ hơn nằm bên trong màng loa chính. Màng loa phụ này giúp cho loa toàn dải hoàn toàn có thể lan rộng ra được dải tần trên 5 kHz. Tuy nhiên, việc gắn màng loa phụ cũng làm cho tiếng treble của loa toàn dải nhiều lúc nghe bị “ chói ”. Khi nhìn vào sơ đồ đáp tần của loa toàn dải ta thường thấy những điểm nhỏ lên bất ngờ đột ngột ở khu vực tần số cao. Vì những điểm yếu kém âm học đặc biệt quan trọng của màng loa phụ nên việc phong cách thiết kế một loa toàn dải có đáp tuyến phẳng phiu luôn làm đau đầu những nhà sản xuất .

PHỐI GHÉP LOA TOÀN DẢI

Về nguyên tắc, mọi loại ampli đều hoàn toàn có thể sử dụng cho loa toàn dải. Tuy nhiên, nếu bạn hỏi những người chơi audio có kinh nghiệm tay nghề : nên dùng ampli nào để phối ghép loa toàn dải độ nhạy cao ? Chúng tôi tin chắc rằng bạn sẽ nhận được cùng một câu vấn đáp : người bạn sát cánh với dòng loa này chính là ampli đèn điện tử ba cực – SET. Với độ nhạy từ 90 đến 99 dB, loa toàn dải hoàn toàn có thể thuận tiện điểu khiển bởi những ampli SET chạy bóng 2A3, 300B có hiệu suất từ 3 đến 7W, hay thậm chí còn ampli dùng bóng 45 có hiệu suất chỉ 1,5 W. khi “ gặp ” nhau, có vẻ như hàng loạt những ưu điểm điển hình nổi bật về âm thanh của dòng loa này và ampli SET được bộ lộ hết, biểu lộ đặc biệt quan trọng rõ ràng ở phần trung âm rất là chi tiết cụ thể nhưng lại rất mềm mịn và mượt mà, có chiều sâu. Có một điểm khá mê hoặc là “ cặp bài trùng ” này đều có vẻ như không hợp với chỉ tiêu đo lường và thống kê ( sơ đồ đáp tần của loa toàn dải thường không được “ phẳng phiu ” ; khi khuếch đại, ampli SET lại tạo ra méo hai bậc chẵn ! ! ! ) nhưng cả hai đều được những đôi tai sánh nhạc yêu quý bởi nhạc tính trong âm thanh mà chúng tạo ra. Nếu bạn muốn có tiếng bass can đảm và mạnh mẽ hơn, bạn hoàn toàn có thể ghép loa toàn dải với những ampli đèn đẩy – kéo có hiệu suất trên 10W nhưng lúc đó, loa toàn dải sẽ mất đi phần nào sự tinh xảo, quyến rũ ở phần âm trung và cao .

Mặc dù dòng loa này không phải là đối tác của những ampli bán dẫn công suất lớn nhưng cũng có một số dân chơi audio trên thế giới đã thiết kế những ampli bán dẫn dùng sò Mosfet mà họ cho rằng phối ghép rất thành công với loa toàn dải. Gần đây, trên sơ sở những nghiên cứu lý thuyết về ampli nguồn dòng hằng (Current Source Amplifier) cho ampli bán dẫn nằm phối ghép với những loa toàn dải độ nhạy cao, Nelson Pass (chủ sở hữu của thương hiệu Pass Lab nổi tiếng) và cũng là một kỹ sư điện tử đã đưa ra tị trường ampli First Watt – F1. Ampil này chạy mạch class A, không dùng hồi tiếp âm có công suất ra loa là 10W, được tác giả cho rằng khi kết hợp với loa toàn dải sẽ cho chất lượng âm thanh không kém gì những ampli đèn SET chất lượng cao nhưng với giá thành thấp hơn đáng kể.

ÂM THANH CỦA LOA TOÀN DẢI

Đặc điểm điển hình nổi bật của loa toàn dải là năng lực bộc lộ trung âm. Giọng hát của ca sĩ hoặc nhạc cụ hoà tấu khi nghe qua loa toàn dải dương như điển hình nổi bật hẳn lên, người nghe như cảm thấy độ “ dầy ” của trung âm. Độ nhạy cao giúp cho loa toàn dải thuận tiện biểu lộ những chi tiết cụ thể của bản nhạc mà ta không thuận tiện phát hiện ở những loa khác. Khi nghe loa toàn dải, ngoài nhạc cụ hay giọng hát chính, âm thanh của cảc nhạc cụ khác trong ban nhạc có vẻ như hiện hữu rõ ràng hơn, được xác định đúng mực, tạo cho người nghe cảm nhận rất mê hoặc. Với những đặc tính kỹ thuật riêng không liên quan gì đến nhau, âm thanh của loa toàn dải rất cụ thể và sôi động ở dải trung và trung trầm, tiếng treble mảnh và quyến rũ, tiếng trầm nhanh và nhẹ, nghe lâu không thấy mệt. Khi phối ghép với những ampil đèn SET, âm thanh của loa toàn dải rất có nhạc tính, thuận tiện truyền tải ý thức bản nhạc tới người nghe. Vì những đặc thù trên, loa toàn dải rất tương thích với nhạc Jazz, Acousstic, giọng hát hoặc nhạc hoà tấu thính phòng với số lượng nạc cụ vừa phải. Do những hạn chế về dải tần và năng lực biểu lộ âm trầm, nên dòng loa này sẽ không tương thích nếu bạn là fan của nhạc pop, rock sôi động hoặc khi bạn muốn nghe những bản giao hưởng hoàng tráng .Ở Nước Ta, do tính thông dụng của mẫu sản phẩm cũng như thông tin về dòng loa toàn dải chưa nhiều nên số lượng những người chơi loa toàn dải còn ít nếu so sánh với loa nhiều dải hoặc loa đồng trục. Phần lớn những người chơi loa toàn dải lúc bấy giờ thường mua loa từ quốc tế ( phổ cập là loa Lowther, Fostex ) và đóng thùng tại Nước Ta theo những phong cách thiết kế có sẵn. Điều này giúp họ được bộ loa suôn sẻ với ngân sách vừa phải. NẾu bạn chưa từng một lần nghe loa toàn dải, chúng tôi khuyên bạn hãy thử, chắc như đinh rằng bạn sẽ có những ấn tượng khó quên về dòng loa đặc biệt quan trọng này .

Source: https://thomaygiat.com
Category : Điện Tử