Pháp quyền – Wikipedia tiếng Việt

[1]Một bức tranh khảm đại diện thay mặt cho cả góc nhìn tư pháp và lập pháp của lao lý. Người phụ nữ trên ngai vàng cầm kiếm để trừng phạt người có tội và một cành cọ để thưởng cho người đáng khen. Một vầng hào quang bao quanh đầu cô và tấm áo – khiên của Minerva bộc lộ cho ” áo giáp ” của sự ngay thật và trí tuệ .

Pháp quyền (tiếng Anh: rule of law nghĩa đen: sự thống trị của pháp luật) là một triết lý chính trị mà theo đó, mọi công dân và thể chế trong một quốc gia, nhà nước, hoặc cộng đồng đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật như nhau, bao gồm cả các nhà lập pháp và các nhà lãnh đạo.[2] Sự pháp quyền được định nghĩa trong Bách khoa toàn thư Britannica là “cơ chế, quy trình, thể chế, thông lệ hoặc quy phạm ủng hộ sự bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật, đảm bảo một hình thức chính phủ không toàn quyền quyết định và nói chung là ngăn chặn việc sử dụng quyền lực một cách tùy tiện.”[3] Thuật ngữ pháp quyền có liên quan chặt chẽ với chủ nghĩa hợp hiến cũng như Rechtsstaat và đề cập đến một tình huống chính trị, chứ không liên quan đến bất kỳ quy tắc pháp lý cụ thể nào.[4][5][6]

Việc sử dụng cụm từ này bắt nguồn từ nước Anh vào thế kỷ thứ 16. Vào thế kỷ sau đó, nhà thần học người Scotland Samuel Rutherford đã sử dụng nó để lập luận chống lại quyền lực tối cao thần thánh của những vị vua. [ 7 ] John Locke đã viết rằng tự do trong xã hội có nghĩa là chỉ tuân theo luật do một cơ quan lập pháp đưa ra và vận dụng so với toàn bộ mọi người, không bị cơ quan chính phủ và tư nhân áp đặt hạn chế so với quyền tự do. ” Pháp quyền ” liên tục được thông dụng thoáng rộng vào thế kỷ 19 bởi nhà luật học người Anh A. V. Dicey. Tuy nhiên, nguyên tắc này, thậm chí còn là cả cụm từ này, đã được những nhà tư tưởng cổ đại công nhận. Aristotle đã viết : ” Đúng ra là luật nên là thứ quản lý thay vì bất kỳ công dân nào. ” [ 8 ]

Sự pháp quyền ngụ ý rằng mọi người đều phải tuân theo pháp luật, bao gồm cả những người là nhà lập pháp (nhà làm luật), quan chức thực thi pháp luật, và thẩm phán.[9] Với nghĩa này, nó trái ngược với chế độ chuyên chế hoặc đầu sỏ, nơi mà những nhà lãnh đạo được đặt lên trên luật pháp.

Pháp quyền là vị thế pháp lý hay một mạng lưới hệ thống thể chế, nơi mỗi người đều phải phục tùng và tôn trọng pháp luật, từ cá thể đơn lẻ cho tới cơ quan công quyền. Pháp quyền do đó liên hệ ngặt nghèo với sự tôn trọng trật tự thứ bậc của những quy phạm, tôn trọng sự phân loại quyền lực tối cao và tôn trọng những quyền cơ bản .Một nhà nước pháp quyền hình thức cộng hòa trong đó nhà nước thiết kế xây dựng nên pháp lý để quản trị xã hội và tự đặt mình dưới pháp lý. Mọi cơ quan Nhà nước đều phải được tổ chức triển khai và chỉ được phép hoạt động giải trí trong khuôn khổ pháp luật của pháp lý. Công dân tuân thủ, thi hành và sử dụng pháp lý. Quyền công dân được pháp lý ghi nhận và bảo vệ. Trong một nhà nước pháp quyền, ba ngành lập pháp, hành pháp và tư pháp độc lập với nhau. Vai trò của TANDTC được tôn vinh. Điều kiện để có một nhà nước pháp quyền là phải có một mạng lưới hệ thống pháp lý hoàn hảo, đồng điệu, tương thích và kịp thời. Điều này yên cầu công tác làm việc kiến thiết xây dựng pháp lý và pháp điển hóa không ngừng được triển khai. Nhà nước pháp quyền dựa trên nguyên tắc dân chủ. Dân chủ là nền tảng để hoàn hảo pháp lý. Pháp luật là công cụ để bảo vệ quyền công dân .Một nhà nước pháp quyền là nhà nước nơi những người được ủy giao trách nhiệm trải qua phiếu bầu phải có nghĩa vụ và trách nhiệm với những luật lệ mà họ ban ra. Lý thuyết phân quyền của Montesquieu vốn là nền tảng cho hầu hết Nhà nước phương Tây văn minh chứng minh và khẳng định sự phân loại 3 quyền ( lập pháp, hành pháp và tư pháp ) và những số lượng giới hạn của 3 thứ quyền lực tối cao này. Trong quy mô dân chủ nghị viện, quyền lập pháp ( Nghị viện ) hạn chế quyền lực tối cao của phía hành pháp ( nhà nước ) nên chính phủ nước nhà không hề tự do hành vi theo sở trường thích nghi của mình và phải luôn có được sự hậu thuẫn của Nghị viện, nơi bộc lộ ý chí và nguyện vọng của dân chúng. Cũng như vậy, tư pháp được cho phép tạo ra sự đối trọng so với 1 số ít quyết định hành động của chính phủ nước nhà. Khi ba nhánh quyền lực tối cao được phân loại, mỗi nhánh đều muốn và tìm cho mình những quyền lực tối cao mới để lan rộng ra quyền lực tối cao cho mình. Khả năng của mỗi nhánh quyền lực tối cao lan rộng ra là khác nhau, như vậy sự mất cân đối trong ba nhánh quyền lực tối cao sẽ bị lệch và đi tới thoái hóa pháp quyền .Như vậy, một nhà nước pháp quyền trái chiều với những thể chế quân chủ tuyệt đối với thứ quyền lực tối cao thần thánh ( Trong những chế độ trước, nhà vua có quyền lực tối cao tối thượng, giống như Louis XIV đã từng nói : Ta chính là Nhà nước ) và cũng trái chiều với những thể chế độc tài, nơi chính quyền sở tại hành vi mặc kệ những quyền cơ bản. Pháp quyền cũng không yên cầu toàn bộ pháp luật đều phải là luật thành văn. Ví dụ như Hiến pháp Anh Quốc, dựa trên những tập quán là đa phần. Trong trường hợp như vậy, những người được phó thác quyền lực tối cao phải tuân thủ pháp luật thep tập quán với sự tôn trọng những quyền cơ bản tương tự như như trong mạng lưới hệ thống luật thành văn .

Đối lập với nhà nước pháp quyền là nhà nước độc tài. Chính sách dứt khoát của các chính quyền đó là nhà nước chiếm hữu các quyền uy vốn có để hành động chỉ dựa trên ý thích của họ mà không bị kiểm tra hay hạn chế, tiêu biểu là sắc lệnh Night and Fog (Đêm tối và Sương mù) của Đức quốc xã. Các chính quyền độc tài thường thành lập lực lượng cảnh sát chìm thường chịu trách nhiệm đối với những luật được ban hành và có thể đàn áp các mối đe dọa với chính quyền nhà nước đó.

Thời kỳ cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]

Xixeron coi nhà nước là ” một hội đồng pháp lí “, ” một hội đồng được link với nhau bằng sự nhất trí về pháp lý và quyền hạn chung ” và ông đã yêu cầu nguyên tắc ” Sự phục tùng pháp lý là bắt buộc so với tổng thể mọi người ” .Xoocrat cho rằng : xã hội không hề vững mạnh và phồn vinh nếu pháp lý hiện hành không được tuân thủ, giá trị của công lí ( pháp lý ) chỉ có được trong sự tôn trọng pháp lý. Xã hội không hề sống sót nếu luật đạo bất lực ; không tuân thủ pháp luât thì không hề có nhà nước ; công dân tuân thủ pháp lý thì nhà nước sẽ vững mạnh và phồn vinh .Platon đã “ nhìn thấy sự sụp đổ của nhà nước ở nơi mà không có pháp lý ”. Theo quan điểm của Arixtot ” pháp lý cần thống trị trên tổng thể ” và Hàn Phi Tử rất tôn vinh pháp trị .

Thời kỳ cách mạng tư sản[sửa|sửa mã nguồn]

John Locke cho rằng những luật đạo phải khách quan, phải thừa nhận những quyền và tự do cá thể, phải bảo vệ tính công khai minh bạch và phải thừa nhận sự phân loại quyền lực tối cao nhà nước để tránh sự lạm quyền và tuỳ tiện. Tự do của tôi, có nghĩa là tôi được hành vi theo ý nguyện của mình, nếu hành vi đó không bị pháp lý cấm .

Theo Montesquieu trong Thuyết phân chia quyền lực: Quyền lực nhà nước phải được phân chia thành 3 nhánh quyền: quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp. Các nhánh quyền lực đã được phân chỉ được phép hoạt động trong phạm vi quy định của pháp luật. Giữa các quyền có sự giám sát, chế ước lẫn nhau.

I. Kant cho rằng, con người là chủ thể có ý thức về phẩm giá; con người trong hành vi của mình phải tuân thủ những đạo luật đạo đức; thực chất của tự do là cái bên trong của nhân cách con người; con người có khả năng ứng xử theo mục đích với những cách thức phù hợp. Tuy nhiên, không phải ai cũng sử dụng được tự do cá nhân một cách đúng mức, do đó dễ dẫn đến chuyên quyền. Pháp luật có hiệu lực bắt buộc các cá nhân phải phục tùng ý chí chung. Ông là người đầu tiên đưa ra khái niệm nhà nước pháp quyền, chủ quyền nhân dân chỉ thực hiện được thông qua sự phân chia quyền lực nhà nước: lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Thời kỳ tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]

Tại Pháp cũng như Đức, từ đầu thế kỉ 20 Nhà nước pháp quyền được ý niệm như một hình thức tổ chức triển khai quyền lực tối cao nhà nước đặc biệt quan trọng, đặt dưới một chính sách lao lý : trong nhà nước như vậy, chính quyền sở tại chỉ được sử dụng những phương tiện đi lại được ban ra bởi trật tự pháp lý hiện hành, trong khi đó những cá thể được sử dụng những phương tiện đi lại tư pháp để chống lại sự lạm quyền hoàn toàn có thể có đến từ chính quyền sở tại .Trung tâm của học thuyết nhà nước pháp quyền, là nguyên tắc theo đó những cơ quan nhà nước chỉ hoàn toàn có thể hành vi dựa trên một tư cách pháp lý : Mọi hành vi sử dụng sức mạnh vật chất đều phải được địa thế căn cứ dựa trên những quy phạm pháp luật. Việc thực thi quyền lực tối cao nhà nước được địa thế căn cứ bởi thẩm quyền ( Kompetenz ), được thiết lập và đóng khung bằng lao lý. Cơ quan nhà nước có nghĩa vụ và trách nhiệm tuân thủ những quy phạm pháp luật. Nhà nước pháp quyền yên cầu thứ nhất sự phục tùng pháp lý bởi chính quyền sở tại : Chính quyền phải tuân thủ những lao lý vốn tạo nên nền tảng, khuôn khổ và khoanh vùng phạm vi hoạt động giải trí của chính quyền sở tại đó, sự tuân thủ này phải được bảo vệ bởi sự sống sót của một chính sách trấn áp tư pháp độc lập, tức là hoặc bởi những quan tòa thông thường ( Justizstaat ), hoặc bởi những TANDTC đặc biệt quan trọng ( Sondergerichte ). Nhưng triết lý này cũng yên cầu sự chịu ràng buộc của luật vào Hiến pháp. Nghị viện phải thực thi những quyền hạn của mình trong khuôn khổ đã được xác lập bởi Hiến pháp, và hơn thế, sự can thiệp của một quan tòa, ở đây là một tòa hiến pháp là điều thiết yếu để bảo vệ sự tôn trọng tính tối thượng của hiến pháp .Lý thuyết của Hans Kelsen : Nhà nước pháp quyền và trật tự những quy phạm. Theo định nghĩa cổ xưa nhất thì Nhà nước pháp quyền là một mạng lưới hệ thống thể chế nơi quyền lực tối cao công phục tùng pháp lý. Vào đầu thế kỷ 20, nhà luật học người Áo Hans Kelsen đã định nghĩa lại khái niệm có nguồn gốc từ người Đức này ( Rechtsstaat ) như thể một Nhà nước trong đó những quy phạm pháp luật được sắp xếp có trật tự sao cho quyền lực tối cao phải chịu sự số lượng giới hạn ». Trong quy mô này, mỗi quy phạm có được hiệu lực hiện hành từ sự tuân thủ những quy phạm cao hơn. Sự sống sót một trật tự có thứ bậc những quy phạm tạo nên một trong những bảo vệ quan trọng bậc nhất của Nhà nước pháp quyền. Trong khuôn mẫu đó, thẩm quyền của những cơ quan Nhà nước phải được xác lập một cách rõ ràng và những quy phạm mà những cơ quan này tạo ra chỉ có hiệu lực hiện hành với điều kiện kèm theo tuân thủ hàng loạt những quy phạm có hiệu lực thực thi hiện hành cao hơn. Cao nhất của mạng lưới hệ thống những quy phạm pháp luật là Hiến pháp .Trong bài diễn văn của Lord Bingham of Cornhill vào ngày 16 tháng 11 năm 2006 nói về Sir David Williams Lecture ở Khoa Luật trường Đại học Cambridge [ 10 ], ông ta đã đưa ra tám nhu yếu về pháp quyền :

• Luật phải dễ được tiếp cận cũng như dễ hiểu đối với người dân, rõ ràng và có thể dự báo
• vấn đề quyền pháp lý và trách nhiệm pháp lý phải được giải quyết bằng luật và không được tùy tiện
• luật của các địa phương nên áp dụng đồng bộ
• luật phải bảo vệ những quyền căn bản của con người
• các phương tiện truyền thông phải được cung cấp để giải quyết với chi phí phải chăng và không bị trì hoãn quá đáng
• các bộ trưởng và công chức ở các cấp phải thực thi quyền lực của mình một cách hợp lý và trung thực, cho mục đích cụ thể được giao cho và không được vượt quá quyền hạn của mình.
• Thủ tục xét xử phải công bằng
• Nhà nước thực thi bổn phận của mình phải tuân thủ luật quốc tế.

Sự bình đẳng trước pháp lý[sửa|sửa mã nguồn]

Chính Nhà nước cũng được xem như một pháp nhân : Các quyết định hành động của chính quyền sở tại như vậy cũng phải tuân thủ nguyên tắc hợp pháp như bao chủ thế pháp lý khác. Nguyên tắc này được cho phép đóng khung hoạt động giải trí của quyền lực tối cao công và đặt hoạt động giải trí đó vào khuôn khổ của nguyên tắc pháp chế, vốn thứ nhất dựa trên những nguyên tắc hiến định. Trong khuôn khổ đó, những cưỡng chế hướng lên Nhà nước sẽ can đảm và mạnh mẽ : Các pháp luật mà Nhà nước đưa ra và những quyết định hành động mà Nhà nước phát hành phải tuân thủ toàn thể những quy phạm pháp luật cao hơn đang có hiệu lực hiện hành ( những luật, điều ước quốc tế và những nguyên tắc mang tính Hiến pháp ), không được quyền hưởng bất kể ưu tiên về mặt tài phán. Các cá thể cũng như pháp nhân của luật tư như thế là trái chiều tranh cãi với những quyết định hành động của cơ quan công quyền bằng những trái chiều với những quy phạm mà cơ quan này phát hành. Trong khuôn mẫu này, vai trò của những cơ quan tài phán là vô cùng thiết yếu và sự độc lập của tư pháp là bắt buộc .

Sự độc lập của tư pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Để có được tầm tác động ảnh hưởng trên thực tiễn, nguyên tắc của nhà nước pháp quyền được bảo vệ bởi sự hiện hữu của những cơ quan tố tụng độc lập, có thẩm quyền tài phán so với những tranh chấp giữa những chủ thể pháp lý khác nhau bằng cách vận dụng đồng thời nguyên tắc hợp pháp vốn có được từ sự sống sót của một trật tự những quy phạm, và nguyên tắc bình đẳng vốn trái chiều với sự xét xử phân biệt giữa những chủ thế pháp lý. Một quy mô như thể dẫn tới sự hiện hữu của sự phân loại quyền lực tối cao và một mạng lưới hệ thống tư pháp độc lập. Thực tế thì, tư pháp là một phần của Nhà nước, tuy nhiên nó độc lập với quyền lập pháp và tư pháp và được bảo vệ bằng tính công minh của tư pháp trong việc vận dụng cả quy phạm pháp luật. Các cơ quan tư pháp phải so sánh những quy phạm khác nhau khi xét xử. Một hiệp ước trái với Hiến pháp hoàn toàn có thể bị xem xét bởi cơ quan tư pháp và xem như không có hiệu lực hiện hành, đó là một hình thức kiểm tra những công ước, tính hợp thức của những luật lệ và văn vản dưới luật được kiểm tra bởi một chính sách bảo hiến tương thích với mỗi vương quốc. Như vậy hoàn toàn có thể nói Nhà nước pháp quyền yên cầu sự hiện hữu của một chính sách bảo hiến cũng như kiểm tra những điều ước ..

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam[sửa|sửa mã nguồn]

Tại Điều 2 Hiến pháp 1992 (sửa đổi 2001) đã đưa ra khái niệm “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”. Tuy nhiên trên thực tế, không có sự giải thích rõ ràng về Nhà nước Pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa bằng văn bản. Khái niệm này lần đầu tiên được nhắc đến do ông Đỗ Mười tại Hội nghị lần thứ II, Ban chấp hành Trung ương khóa VII, ngày 29-11-1991[11]. Gần đây được bàn đến trong các cuộc họp cấp cao ở Việt Nam. Điển hình là trong bài diễn văn tại phiên khai mạc kỳ họp đầu tiên của QH khóa XII vào ngày 19/7/2007, ông Nông Đức Mạnh đã lần đầu tiên chính thức công bố nội dung của Học thuyết Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa. Theo quan điểm của GS.TS. Nguyễn Duy Quý, nhà nước pháp quyền không phải là một kiểu nhà nước (giống như kiểu nhà nước chiếm hữu nô lệ, kiểu nhà nước phong kiến, kiểu nhà nước tư bản chủ nghĩa hay kiểu nhà nước xã hội chủ nghĩa) mà là một phương thức tổ chức quyền lực nhà nước tiến bộ mà bất kì nhà nước nào, thể chế chính trị nào muốn đạt đến trình độ văn minh đều phải hướng tới.[12][13]

Nội dung có thể được tóm lược:[cần dẫn nguồn]

• Quyền lực nhà nước là thống nhất, nhưng có sự phân công giữa các cơ quan nhà nước để thực hiện chức năng lập pháp, hành pháp và tư pháp.[cần dẫn nguồn]
• Nhà nước quản lý đất nước và xã hội theo pháp luật do Quốc hội ban hành, trong đó hiến pháp và luật pháp là kết quả của sự thể chế hóa đường lối, quan điểm, chủ trương và chính sách của Đảng.[

  cần dẫn nguồn

  Xem thêm: Dịch Vụ Điện Nước HCM

  ]

• Thẩm quyền của Chính phủ được xác định trên cơ sở phân định những loại việc Chính phủ chủ động quyết định với những loại việc Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư trực tiếp quyết định hoặc cho ý kiến định hướng. Cũng tương tự như vậy, thẩm quyền của chính quyền địa phương được xác định trên cơ sở phân định những loại việc do hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân chủ động quyết định với những loại việc ban chấp hành và ban thường vụ đảng bộ quyết định hoặc cho ý kiến để hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân thực hiện.[cần dẫn nguồn]
• Hoạt động tư pháp, kể cả việc đào tạo, quản lý và sử dụng đội ngũ cán bộ tư pháp, do Đảng lãnh đạo thông qua vai trò của cấp ủy và ban cán sự đảng ở các cơ quan tư pháp căn cứ quy định của Đảng.[cần dẫn nguồn]

• Pháp luật Đại cương, Đoàn Công Thức, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, các lần tái bản 1-4
• Giáo trình Đại cương Nhà nước và Pháp luật, Nguyễn Văn Thảo, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, tháng 4/2008.
• Giáo trình Pháp luật Đại cương, Ngô Văn Tăng Phước, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, 2006.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thomaygiat.com
Category : Điện Nước