sổ tay hỏi đáp về pcb

pdf

76

6 MB

0

9

4.1 (
4 lượt)

766 MB

Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu

Đang xem trước 10 trên tổng 76 trang, để tải xuống xem vừa đủ hãy nhấn vào bên trên

Chủ đề tương quan

Tài liệu tương tự

Nội dung

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

Phiên bản số 3

DÀNH CHO
CÁN BỘ CƠ QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
VÀ DOANH NGHỆP
Về xuất nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng, xử lý và tiêu hủy PCB

Sổ tay Hỏi đáp về PCB được biên soạn trong khuôn khổ
hoạt động của Dự án quản lý PCB tại Việt Nam và được
hoàn thành vào tháng 8 năm 2014. Mọi ý kiến đóng
góp, xây dựng Sổ tay xin gửi về:

Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam
Tầng 3, B14-D21, Tòa nhà An Phát,
Khu Đô thị mới Cầu Giấy, Phố Tôn Thất Thuyết,
Phường Dịch Vọng Hậu, Quận Cầu Giấy, Hà Nội.
Tel: (84-4) 37227678; Fax: (84-4) 37227679
EVN

Email: [email protected]

Lời nói đầu
Ngày 10 tháng 8 năm 2006 Thủ tướng Chính phủ đã phê chuẩn quyết định số
184/2006/QĐ-TTg thông qua Kế hoạch quốc gia thực hiện Công ước Stockholm về các
hợp chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy. Theo đó, chính phủ Việt Nam cam kết thời
hạn dừng sử dụng PCB tại Việt Nam vào năm 2020 và tiêu hủy an toàn vào năm 2028.

Trong khuôn khổ các hoạt động thực hiện Công ước Stockholm tại Việt Nam, Chính phủ Việt
Nam đã cùng với Ngân hàng Thế giới triển khai Dự án “Quản lý PCB tại Việt Nam” sử dụng
nguồn tài trợ từ Quỹ môi trường toàn cầu (GEF). Dự án sẽ giúp Việt Nam: (a) thiết lập chính
sách và khung pháp lý thích hợp về quản lý an toàn PCB bao gồm sử dụng, lưu giữ, vận chuyển
và tiêu hủy, (b) trình diễn các hoạt động quản lý PCB hợp lý tại 9 địa điểm và áp dụng Kế hoạch
quản lý PCB tại 10 tỉnh để nhân rộng kinh nghiệm thu được cho những tỉnh được lựa chọn khác
và (c) hỗ trợ xây dựng năng lực cho các bên liên quan bao gồm các hoạt động quản lý PCB và
huy động cộng đồng hỗ trợ quản lý PCB hợp lý.
Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan chủ quản của Dự án. Tổng cục Môi trường (trong đó
đơn vị đóng vai trò nòng cốt là Cục Kiểm soát ô nhiễm), Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường
công nghiệp và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (Bộ Công Thương) là các cơ quan thực hiện Dự án.
Thông tin trong Sổ tay Hỏi đáp về PCB được tổng hợp từ các quy định trong các văn bản pháp
quy, hướng dẫn trong nước và nước ngoài. Một số thông tin trong sổ tay mang tính định hướng
và đang được xem xét ban hành và hướng dẫn tại Việt Nam.
Cuốn Sổ tay Hỏi đáp về PCB được xây dựng trong khuôn khổ hoạt động của Dự án Quản lý PCB
tại Việt Nam nhằm chia sẻ kiến thức về PCB cũng như các yêu cầu về quản lý, tiêu hủy an toàn
PCB tại Việt Nam.
Ban biên soạn hy vọng cuốn sổ tay này sẽ mang lại cho các độc giả nhiều thông tin hữu ích
trong việc quản lý an toàn PCB tại Việt Nam.

Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam.

3

Mục lục
GIỚI THIỆU VỀ PCB
1

POP và PCB là gì?

7

2
3

PCB được đưa vào sử dụng như thế nào?
PCB được sản xuất ở đâu?

8
9

4
5

PCB có ưu điểm và nhược điểm gì?
PCB được sử dụng để làm gì?

10
11

6
7

PCB trông như thế nào?
PCB có thể tìm thấy ở đâu?

12
12

8
9

PCB có trong môi trường của Việt Nam không?
Người Việt Nam có bị phơi nhiễm PCB không?

13
13

10

PCB sẽ được quản lý như thế nào?

13

PCB TRONG MÔI TRƯỜNG
11
Tại sao PCB có mặt trong môi trường tự nhiên?
12
Đã có những quy định gì về ngưỡng tiếp nhận PCB trong môi trường Việt Nam?

14
14

13
14

PCB lan truyền trong môi trường như thế nào?
PCB có tồn tại ở động, thực vật không?

15
16

15

PCB có bị phân hủy trong môi trường không?

17

PCB VÀ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỨC KHỎE
16
17

PCB được đưa vào cơ thể người bằng cách nào?
PCB có độc không?

18
19

18
19

Nguyên nhân nào dẫn đến nhiễm độc PCB?
Nhiễm độc PCB có biểu hiện gì?

20
21

20
21

Con người có thể tiếp nhận bao nhiêu PCB?
Quy định về PCB trong thực phẩm như thế nào?

22
22

22
23

Cần làm gì khi bị phơi nhiễm PCB?
Làm thế nào để tránh phơi nhiễm PCB?

23
24

24

Đã có trường hợp nào nhiễm độc PCB chưa?

26

25

Các nạn nhân của PCB được bồi thường thiệt hại ra sao?

28

26
27

Nhiễm độc PCB tại Việt Nam được trợ cấp thế nào?
Có quy định gì về an toàn cá nhân khi tiếp xúc với PCB?

29
30

28

Người sử dụng lao động có trách nhiệm gì?

31

LẤY MẪU, PHÂN TÍCH VÀ KIỂM KÊ PCB

4

29
30

Có những cách nào để xác định PCB?
Xác định PCB từ hồ sơ như thế nào?

32
33

31
32

Thử nghiêm PCB đơn giản như thế nào?
PCB đang được kiểm kê với đối tượng nào?

34
35

33
34

Chuẩn bị trước khi lấy mẫu kiểm kê PCB như thế nào?
Lấy mẫu kiểm kê PCB với máy biến áp như thế nào?

36
37

35
36

Lấy mẫu kiểm kê PCB với tụ điện như thế nào?
Xác định nồng độ PCB trong hỗn hợp nước và dầu như thế nào?

38
38

37
38

Các quy định nào về phân tích PCB tại Việt Nam?
Một hỗn hợp chất lỏng có thể cho các nồng độ PCB khác nhau không?

39
39

39
40

Có các phương pháp phân tích PCB trong phòng thí nghiệm nào?
Cơ quan nào phân tích được PCB?

40
41

41

Có thể thay thế dầu có PCB được không?

41

MỤC LỤC

XUẤT NHẬP KHẨU PCB
42

Làm thế nào để biết hàng nhập khẩu có PCB?

42

43
44

Có được phép xuất nhập khẩu PCB không?
Xuất khẩu PCB từ Việt Nam phải tuân theo quy định gì?

43
43

45

Nhập khẩu PCB tại Việt Nam phải tuân theo quy định gì?

44

VẬN CHUYỂN PCB
46 Có được phép vận chuyển PCB không?

45

47

Thiết bị vận chuyển PCB cần có dấu hiệu gì?

45
46

48

Văn bản nào quy định về vận chuyển PCB tại Việt Nam?

49

Khi vận chuyển, chủ sở hữu thiết bị, vật liệu, chất thải có PCB cần làm gì?

48

50
51

Cần có hồ sơ gì khi vận chuyển PCB?
Cần nhân lực như thế nào khi vận chuyển PCB?

50
50

52
53

Phương tiện vận chuyển PCB cần đáp ứng yêu cầu gì?
Cần bao gói như thế nào khi vận chuyển PCB?

51
52

54
55

Hướng dẫn về bao gói khi vận chuyển PCB của Liên hợp quốc như thế nào?
Cần dán nhãn gì trên hàng hóa, chất thải có PCB khi vận chuyển?

53
54

56

Các sự cố gì có thể xảy ra khi vận chuyển PCB?

54

57

Phòng ngừa, xử lý sự cố khi vận chuyển PCB như thế nào?

55

SỬ DỤNG VÀ LƯU GIỮ PCB
58

Có được phép sử dụng PCB tại Việt Nam không?

56

59
60

“Lây nhiễm chéo” PCB là gì?
Cần trang bị bảo hộ lao động gì khi tiếp xúc với PCB?

56
57

61
62

Có được phép lưu giữ PCB không?
Cơ quan nào quản lý chủ nguồn thải CTNH?

58
58

63
64

Khoảng cách tối thiểu của kho lưu giữ PCB?
Khu vực lưu giữ PCB cần đạt tiêu chuẩn gì?

59
59

65

Phòng ngừa sự cố PCB khi sử dụng và lưu giữ như thế nào?

62

66

Ứng phó với rò rỉ, tràn đổ dầu có PCB như thế nào?

63

THẢI LOẠI VÀ TIÊU HỦY PCB
67
68

Văn bản nào quy định việc thải loại và tiêu hủy PCB ?
Văn bản nào quy định điều kiện vận hành thử nghiệm xử lý PCB?

64
65
65

69

Công nghệ khử ô nhiễm và xử lý chất thải có PCB cần đáp ứng yêu cầu gì?

70

Súc tráng máy biến thế có PCB như thế nào cho an toàn?

66

71
72

Cần kiểm soát gì khi xử lý PCB bằng công nghệ đốt?
Công nghệ xử lý và tiêu hủy PCB nào đang được nghiên cứu ứng dụng tại Việt Nam?

67
68

73

Đơn vị nào được phép xử lý, tiêu hủy PCB?

68

QUẢN LÝ PCB
74
75

Đăng ký chủ sở hữu/chủ nguồn thải PCB cần lưu ý những gì?
Bộ hồ sơ đăng ký chủ sở hữu/chủ nguồn thải PCB gồm những gì?

69
69

76

Quy trình đăng ký và thẩm định hồ sơ đăng ký chủ sở hữu/chủ nguồn thải PCB như thế nào?

70

77

Lộ trình ngừng sử dụng, và tiêu hủy PCB tại Việt Nam?

71
72

78

Bắt đầu quản lý PCB an toàn như thế nào?

79

Có thể tìm hiểu thêm thông tin PCB ở đâu?

73

80
81

Dự án hỗ trợ gì cho doanh nghiệp?
Dự án đã đạt được những kết quả gì?

74
74

82

Dự án có triển khai giai đoạn tiếp theo không?

74

5

MỤC LỤC

Danh mục từ viết tắt

Bộ CT

Bộ Công Thương

Bộ LĐTBXH

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội

Bộ TNMT

Bộ Tài nguyên và Môi trường

CQQLCNT

Cơ quan quản lý chủ nguồn thải

CTNH

Chất thải nguy hại

Cục ATMT

Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường Công nghiệp

EVN

Tập đoàn Điện lực Việt Nam

GC

Sắc ký khí

GC-MS

Sắc ký khí khối phổ

GEF

Quỹ Môi trường Toàn cầu

KHQG

Kế hoạch Quốc gia thực hiện Công ước Stockholm về các chất ô
nhiễm hữu cơ khó phân hủy

Luật BVMT

Luật Bảo vệ môi trường

NHTG

Ngân hàng Thế giới (WB)

PC

Công ty Điện lực

PCB

Polyclo biphenyl

PCCC

Phòng cháy chữa cháy

POP

Chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy

QCVN

Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia

Sở CT

Sở Công Thương

Sở TNMT

Sở Tài nguyên và Môi trường

TCMT

Tổng cục Môi trường

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

TT

Thông tư

UNEP

Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc

6

GIỚI THIỆU VỀ PCB

1

POP và PCB là gì?

POP là từ viết tắt của cụm từ tiếng Anh

PCB là một trong 22 nhóm chất ô

“Persistant Organic Polutant”, là chất ô

nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP)

nhiễm hữu cơ khó phân hủy trong môi

được

trường với 4 đặc tính đặc trưng: (1) có

Stockholm, sẽ được dừng sử dụng vào

độc tính cao, (2) khó phân hủy trong môi

năm 2020 và tiêu hủy an toàn vào năm

trường tự nhiên, (3) có khả năng di

2028 tại Việt Nam. PCB là từ viết tắt

chuyển và phát tán xa và (4) có khả năng

của cụm từ tiếng Anh Polychlorinated

tích tụ sinh học cao. POP gây nguy hại

Biphenyls, là một nhóm hợp chất thơm

đến sức khoẻ con người và môi trường.

của halogen, được tạo thành khi thay

Hiện có 22 nhóm chất POP được quy định

thế từ 1 đến 10 nguyên tử hydro trong

trong Công ước Stockholm và sẽ được các

phân tử biphenyl bằng các nguyên tử

nước thành viên của Công ước, trong đó

clo. PCB có 10 đồng đẳng và 209 cấu

có Việt Nam, tăng cường quản lý, giảm

tử, trong đó 130 cấu tử đã được đưa

thiểu, tiến tới loại bỏ sản xuất và sử dụng.

vào sản xuất thương mại.

quy

định

trong

công

ước

Do ưu điểm nổi trội của PCB là cách điện tốt và không cháy nổ nên từ những năm
1930, PCB đã được sử dụng rộng rãi như một loại phụ gia lý tưởng của chất cách
điện trong các thiết bị điện như máy biến áp, tụ điện, trong chất lỏng thủy lực cho
các thiết bị nâng hạ và một số ứng dụng dân dụng. Đến nay, PCB không còn được
sản xuất nhưng vẫn được sử dụng trong một số hoạt động sản xuất, sinh hoạt và
tồn tại trong môi trường.


PCB là hóa chất độc hại thuộc danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh
doanh tại phụ lục II, Nghị định 26/2011/NĐ-CP của Chính phủ về sửa đổi bổ
sung một số điều của Nghị định số 108/2008/NĐ-CP.



PCB là hàng hóa nguy hiểm thuộc nhóm hàng số 9 trong Danh mục hàng
hóa nguy hiểm được quy định trong Nghị định số 104/2009/NĐ-CP, 109/2006/
NĐ-CP và 29/2005/NĐ-CP về quy định danh mục hàng hóa nguy hiểm và vận
chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ,
đường sắt và đường thủy nội địa,…



PCB là chất thải nguy hại, được quy định tại Thông tư số 12/2011/TTBTNMT của Bộ Tài nguyên Môi trường về quy định về quản lý CTNH.

7

PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE

2

PCB được đưa vào sử dụng như thế nào?
PCB không sinh ra trong tự nhiên mà do con người tổng hợp và sản xuất thành các
sản phẩm công nghiệp dưới nhiều tên thương mại khác nhau, một phần rất nhỏ
PCB cũng được phát sinh không chủ định trong các hoạt động công nghiệp. Sau khi
phát hiện ra độc tính của PCB với con người và môi trường, PCB đã lần lượt bị dừng
sản xuất tại các nước trên thế giới. Dưới đây là một số mốc thời gian quan trọng:

1865

Lần đầu phát hiện ra hóa chất tương tự PCB là sản phẩm phụ của quá trình chưng cất
than đá.

1881

Tổng hợp được PCB.

1929

Công ty hóa chất Swann, Aniston, bang Alabama, Mỹ bắt đầu thương mại hóa sản
phẩm PCB.

1935

PCB được tôn vinh như môt loại hóa chất hoàn hảo nhất trong công nghiệp.

1937

Tạp chí “Vệ sinh công nghiệp và độc chất học” công bố kết quả nghiên cứu về mối
liên kết giữa PCB và bệnh gan.

1947

Công ty General Electric bắt đầu sử dụng PCB trong các thiết bị điện được sản xuất tại
nhà máy Ft. Edward ở bờ phía đông của sông Hudson (Mỹ) và sau đó tiếp tục mở
rộng sử dụng PCB tại nhà máy trên thác Hudson vào năm 1952. Đến năm 1977, công
ty này đã thải bỏ từ 90 đến 590 tấn PCB ra dòng sông, mọi hoạt động đánh bắt và
tiêu thụ cá đã bị dừng hẳn khi phát hiện ra PCB tại sông Hudson.

1966

Lần đầu tiên các nhà khoa học nhận thức được PCB gây hại cho môi trường khi tiến sĩ
Jensen công bố kết quả nghiên cứu và có kết luận về khả năng tích tụ sinh học trong
chuỗi thức ăn của PCB.

1968

1.300 cư dân vùng Kyushu (Nhật Bản) phát bệnh sau khi ăn dầu cám gạo (yusho) bị
nhiễm PCB. Nhiều cư dân lập tức có các triệu chứng bao gồm nhiễm độc clo nặng,
mắc bệnh đường hô hấp và giảm thị lực. 2 trong số 12 trẻ em đã chết non và hầu hết
các em bé có dấu hiệu bệnh do PCB gây ra. Các nhà khoa học đã đưa ra các minh
chứng liên quan đến phơi nhiễm PCB gồm: dị tật bẩm sinh, trọng lượng sơ sinh nhỏ
và các ảnh hưởng khác do phơi nhiễm clo.

Từ
năm
1970

Dự thảo đầu tiên về cấm PCB được đề xuất. Một số vụ ngộ độc tập thể cũng như ô

2001

Công ước Stockholm được thông qua. Việt Nam trở thành thành viên thứ 14 tham gia

nhiễm PCB được báo cáo. PCB đi vào chuỗi thức ăn và được phát hiện trong thực
phẩm, đặc biệt là cá, gia cầm, sữa và các sản phẩm từ sữa.

Công ước và cam kết dừng sử dụng PCB năm 2020 và tiêu hủy an toàn vào năm
2028.

8

GIỚI THIỆU VỀ PCB

3

PCB được sản xuất ở đâu?
Theo thống kê, trong giai đoạn từ 1930 đến 1993, 11 nước gồm: Mỹ, Đức, Liên Xô
cũ, Anh, Pháp, Nhật, Ý, Tây Ban Nha, Tiệp Khắc, Trung Quốc và Phần Lan đã sản
xuất khoảng 1,3 triệu tấn PCB, trong đó Mỹ là nước sản xuất nhiều nhất (642 nghìn
tấn), sau đó là nước Đức (159 nghìn tấn) và Liên Xô cũ (142 nghìn tấn).
Việt Nam không sản xuất PCB, nhưng đã nhập khẩu các thiết bị điện, thiết bị công
nghiệp và các ứng dụng dân dụng có chứa PCB.

Quốc gia

Nhà sản xuất

Sản lượng (tấn)

Năm

Mỹ

Monsanto

641.246

1930 – 1977

Đức

Bayer AG

159.062

1930 – 1983

Liên Xô cũ

Orgsteklo

141.800

1939 – 1990

Pháp

Prodelec

134.654

1930 – 1984

Anh

Monsanto

66.542

1954 – 1977

Nhật Bản

Kanegafuchi

56.326

1954 – 1972

Ý

Caffaro

31.092

1958 – 1983

Tây Ban Nha

S.A. Cros

29.012

1955 – 1984

Cộng hòa Séc

Chemco

21.482

1959 – 1984

Trung Quốc

Xian

8.000

1960 – 1979

Nhật Bản

Misubishi

2.461

1969 – 1972

Phần Lan

Electrochemical Co.

1.000

1966 – 1970

Phần Lan

Zaklady Azotowe

697

1974 – 1977

Mỹ

Geneva Industries

454

1971 – 1973

11 nước

14 nhà sản xuất

1.293.828

1930 – 1993

9

4

PCB có ưu điểm và nhược điểm gì?
Ưu điểm

Nhược điểm

PCB có các ưu điểm của một loại hóa PCB có đủ 4 tính chất của hợp chất ô nhiễm
chất “hoàn hảo nhất trong công hữu cơ khó phân hủy, gây ảnh hưởng tiêu cực
nghiệp” như:

đến sức khỏe và môi trường như sau:

 Ổn định ở nhiệt độ cao, rất khó  Có độc tính cao: PCB được xếp vào nhóm
cháy, chỉ hoàn toàn cháy ở nhiệt
độ trên 1000 OC;

 Chịu được axit, kiềm và hóa chất
tương đối tốt;

1, nhóm gây ưng thư cho con người;

 Khó phân hủy trong môi trường tự nhiên:
PCB tồn tại lâu dài trong môi trường tự
nhiên;

 Ổn định trong môi trường ôxi hóa  Di chuyển và phát tán xa: PCB được tìm
và hydrat hóa trong các hệ thống

thấy ở cả những khu vực xa nguồn phát

kỹ thuật;

thải, không có hoạt động công nghiệp như

 Tan ít trong nước, nhưng tan tốt
trong chất béo;

Bắc Cực, Nam Cực hay trong trầm tích của
đại dương;

 Truyền nhiệt tốt, áp suất hơi  Có khả năng tích tụ sinh học cao: PCB
thấp;

 Dẫn điện kém, là chất cách điện

được hấp thụ dễ dàng vào mô mỡ và tích
tụ trong cơ thể sinh vật theo chuỗi thức ăn.

tốt.
PCB được tổng hợp thành công năm 1881 như là một sản phẩm phụ của quá trình
chưng cất than đá và được sản xuất thương mại vào năm 1929. Trong giai đoạn
này, PCB được tôn vinh và sử dụng rộng rãi như một loại “hóa chất hoàn hảo nhất
trong công nghiệp”.
Từ năm 1937, các nghiên cứu đã lần lượt chỉ ra mối liên hệ giữa PCB và sức khỏe
con người cũng như khả năng tích tụ sinh học của PCB qua chuỗi thức ăn. Các
trường hợp ngộ độc tập thể và ô nhiễm PCB cho thấy mức độ nguy hại của PCB
đến môi trường và con người.
Từ năm 1970, các nước sản xuất PCB lần lượt ban hành lệnh cấm sản xuất. Năm
2001, Công ước Stockholm được thông qua với sự tham gia của 129 nước (tính tới
năm 2014 là 179 nước), trong đó có Việt Nam. Theo đó, Chính phủ Việt Nam cam
kết dừng sử dụng PCB vào năm 2020 và tiêu hủy an toàn vào năm 2028.

10

Source: https://thomaygiat.com
Category: Hỏi Đáp